O. K. Iminov iqtisod fanlari doktori, professor

  Q I M M A T L I   Q O G ‘O Z L A R N IN G   M O H I Y A T I  
VA  S H A K L L A R I
6 .1 .  Qimmatli  q o g ‘ozIarning  mohiyati  va  ularning 
asosiy  turlariga  tasnif
0 ‘zbekiston  Respublikasining  qimmatli  qog'ozlar  bozori  modeli 
tamoyillariga  asoslangan  ijtimoiy  yo'naltirilgan  bozor  iqtisodiyotiga 
o'tish  m amlakat  iqtisodiy  rivojlanish  strategiyasining  yaxlit  ekanligi 
hozirgi  kundagi  haqiqatdir.
0 ‘zbekiston  Respublikasida  qim m atli  q o g‘ozlar  bozori  bozor 
iqtisodiyoti  tizimining  moliyaviy  mexanizmi  b o ‘lib,  aholi  va  xo'jalik 
subyektlarini  vaqtincha  b o ‘sh  mablag'larining  aylanishiga  keng  im- 
koniyatlar  yaratadi.
Jum ladan,  qimmatli  qog‘ozlarning  har  bir  egalari  u  fuqaro  voki 
yuridik  shaxs  bo ‘lishidan  qat'i  nazar  tadbirkorlar  harakatiga  taalluqli 
shaxs bo'lib  qoladi.  Ushbu  bozorga  kirishda motivatsiya  mexanizmlari, 
turtkilari b o ‘lib iqtisodiy o ‘zgarishlar,  siyosiy masalalarning hal qilinishi, 
qimm atli  qog'ozlarning  kurs  qiymati  dinamikasi,  tijorat  banklarini 
fondlarining  miqdori,  qimmatli  qog‘ozlar  bo‘yicha  taklif  etilayotgan 
foydaning  miqdorlari  xizmat  qiladi.
0 ‘zbekiston  Respublikasining  2008-yil  22-iyuldagi  qabul  qilingan 
«Qimmatli  qog‘ozlar  bozori  t o ‘g ‘risida»gi  Q onuniga  muvofiq,  «Qim­
matli  q o g‘ozlar  —  bu  ularni  chiqargan  shaxs  bilan  ularning  egasi 
o'rtasidagi  mulkiy huquqlarni yoki zayom  munosabatlarini  tasdiqlovchi 
dividend  yoki  foizlar  ko ‘rinishida  daromad  t o ‘lashni  ham da  ushbu 
hujjatlardan  kelib  chiqadigan  huquqlarni  boshqa  shaxslarga  berish 
imkoniyatini  nazarda  tutuvchi  pul  hujjatlaridir»1.
Biz  y u q o rid a   t a ’kidlab  o ‘tg an  Q o n u n g a   aso sa n   0 ‘zbekiston 
Respublikasi hududida quyidagi  qimmatli qog‘ozlar amal qilishi  ko‘zda 
tutilgan:  ( 1 1-chizma)
1.  Aksiyalar.
2.  Obligatsiyalar.
3.  G ‘azna  majburiyatlari.