O’zbekiston respublikasioliyva o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti hisob va audit fakulteti

zaxira  kapitali

ni  tashkil  etadi.  Zaxira  kapitalining  mavjudligi  va 

xarakati quyidagi schyotlarda xisobga olinadi. 

8531-“Aktivlarni qayta baxolash bo’yicha tuzatishlar”; 

8532-“Zaxira kapitali” 

8535-“Hisobotlarni umumlashtirishda vujudga keladigan kurs farqlari” 

Auditor zaxira kapitalini tekshirishda, dastavval, uni shakllantirish uchun 

asos bo’luvchi me’yoriy hujjatlar mavjudligi va ularga rioya qilinayotganligini 

aniqlaydi.  Balansning  «Zaxira  kapitali»  moddasi  bo’yicha  mavjud  summaning 

tegishli sanaga  tuzilgan  sintetik va  analitik  hisob  registrlaridagi  (8531,8532  va 

8535 schyotlar buyicha kredit) qoldiklariga tengligi tekshiriladi. 

So’ngra  xar  bir  schyot  bo’yicha  qoldiq  summalar,  debet  va  kredit 

oborotlar moxiyatan tekshiriladi. 

Masalan,  8531-“Aktivlarni  qayta  baholash  bo’yicha  tuzatishlar”  schyoti 

bo’yicha  qoldiq  summa  qachon  paydo  bo’lganligi,  aktivlarni  qayta  baxolash 

to’g’risida  xukumat  qarorlari,  uslubiy  ko’rsatmalar,  korxona  hisob  siyosati  va 

boshqa  asoslar  mavjudligi  aniqlanadi.  Shuningdek,  qayta  baholash  bo’yicha 

bajarilgan  xisob-kitoblar  to’g’riligi  (xar  bir  analitik  xisob  ob’ekti  bo’yicha), 

qayta baholash natijalarining tegishli analitik xisob registrlarida aks ettirilishi va 

schyotlar bog’lanishi (provodkalar) tug’ri belgilanganligi tekshiriladi. 

Aktsiyadorlik  jamiyatlari,  qo’shma  korxonalar  va  boshqa  xo’jalik 

yurituvchi  sub’ektlarda  yaratilgan  zaxira  kapitalining  mavjudligi  va  o’zgarishi 

8532-“Zaxira  kapitali”  schyoti  ma’lumotlari  bo’yicha  tekshiriladi.  Bunda 

auditor  zaxira  kapitalini  shakllantirishga  doir  O’zbekiston  Respublikasining 

amaldagi qonunlari va ta’sis  hujjatlarining tegishli qoidalariga rioya  qilinishini 

aniqlaydi. 

Zaxira  kapitaliga  foydadan  ajratmalar,  uning  korxona  ta’sis  xujjatlarida 

ko’zda tutilgan korxona ustav kapitalining  20 % yetmaguncha ajratilaveradi. 

---

57 

 

Auditor  ushbu  kapitalning  to’g’ri  tashkil  etilishi  va  to’ldirilib  borishini 

tekshirishda  ajratmalar  xisobiga  yaratilgan  zaxira  kapitali  ustav  kapitalining 

20%  dan  oshmaganligi,  mulklar  (asosiy  vositalar)ni  qayta  baholashda  hosil 

bo’lgan  inflyatsion  zaxiralarning  xammasi    8531-schyot  kreditiga  olib 

borilganligini aniqlaydi. 

Hisobotlarni  umumlashtirishda  vujudga  keladigan  kurs  farqlarini  (8530-

schyot) 

tekshirishda 

O’zbekiston  Respublikasi  «Buxgalteriya  hisobi 

to’g’risida»gi  qonunining  17-moddasi  va  №8-“Umumlashtirilgan  moliyaviy 

xisobotlar va shu’ba korxonalarga qilingan investitsiyalar hisobi” nomli BHMS 

talablariga rioya qilinganligini aniqlaydi.