I iqtisodiyot nazariyasi fanining predmeti va bilish uslubi

 
3-§. Bozor munosabatlariga o'tish jarayonida makroiqtisodiy  
barqarorlikka erishish vazifalari
 
 
 
Respublikada  bozor  iqtisodiyotiga  o'tish  davrida,  iqtisodiyotni  rivojlantirish  borasida  bir 
qator vazifalar turadi. Bular xususiylashtirish va raqobatchilik muhitini shakllantirish jarayonlarini 
chuqurlashtirish; makroiqtisodiy  barqarorlikka  erishish;  milliy  valutani  mustahkamlash  iqtisodiyot 
tarkibiy  tuzilishini  tubdan  o'zgartirish;  ijtimoiy  kafolatlari  kuchli  bo'lgan  demokratik  davlatni 
shakllantirish  vazifalaridir.  Bu  vazifalarni  amalga  oshirishning  nazariy  va  amaliy  asoslari  hamda 
ustivor  yo'nalishlari  Prezidentimiz  I.A.Karimovning  «O'zbekiston  iqtisodiy  islohotlarni 
chuqurlashtirish yo'lida» kitobida ifodalab berilgan. 
 
Bozor  munosabatlariga  o'tish  davrida  davlat  mulkini  xususiylashtirish  natijasida  iyusita 

---

asosiy vazifa hal qilinadi. 
 
Birinchidan, davlat ixtiyorida bo'lgan mulk o'zining haqiqiy xo'jayinlari qo'liga topshiriladi. 
 
Ikkinchidan,  ko'p  ukladli  iqtisodiyot  va  rag'batlantiruvchi  raqobatchilik  muhiti  vujudga 
keltiriladi. 
 
Mulkni haqiqiy xo'jayinlari qo'liga togapirish tadbirkorlik faoliyatini olib borish uchun keng 
imkoniyatlar  yaratilishini  bildiradi.  Raqobatchilik  muhitini  vujudga  keltirish  esa,  eng  avvalo, 
mulkning  davlat  monopoliyasi  ekanligiga  barham  berish  va  bir  xil  mahsulot  ishlab  chiqaruvchi 
(xizmat  ko'rsatuvchi),  ammo  mulkchilikning  turli  shakllariga-davlat,  jamoa,  xususiy  va  boshqa 
shakllariga asoslangan ko'pdan-ko'p korxonalar tashkil qilishdan iborat. 
 
Xususiylashtirish jarayonida mulkchilik shakllari o'zgarishi bilan birga, yagona xalq xo'jalik 
kompleksi  sharoitida  tarkib  topgan  tor  ixtisoslashgan  tarmoq  monopoliya  tuzilmalariga  barham 
berish  imkoniyati  ham  tug'iladi.  Monopoliyalashtirilgan  tuzilmalarni  xususiylashtirishda  ishlab 
chiqarishning  o'zini  nisbatan  ixchamlashtirish,  korxonalarni  texnikaviy,  texnologik  va  tashkiliy-
iqtisodiy jihatdan qayta o'zgartirish loyihalarini ipshab chiqish zarur bo'ladi. 
 
Tashabbuskorlikka  asoslangan,  shuningdek  turli  xil  kooperativlar,  shirkatlar,  ma'suliyati 
cheklangan jamiyatlar ko'rinishidagi yangi kichik va o'rta korxonalarni tashkil qilish iqtisodiyotning 
davlatga qarashli bo'lmagai qismini shakllantirishning ikkinchi qudratli jarayonidir. 
 
O'z-o'zidan  aniqki,  bozor  iqtisodiyoti  sharoitida  ham  davlat  korxonalari  saqlanib  qolib, 
iqtisodiyotda  sezilarli  rol  yashayveradi.  Shu  sababli,  bunday  korxonalar  uchun  ularning  bozor 
sharoitlariga  moslashuviga  imkon  beradigan  xo'jalik  yuritish  mexanizmini  shilab  chiqish  talab 
qilinadi, ular tijoratlashtiriladi, ya'ni foyda uchun ishlaydigan korxonalarga aylantiriladi. 
 
Iqtisodiyotni  barqarorlashtirish  bozor  munosabatlarini  shakllantirish  yo'lidagi  muqarrar 
jarayondir.  U  eng  avvalo  tanglik  holatlariga  barham  berishga  qaratiladi.  Tanglik  holati  inqirozga 
uchrashning oldini olish uchun ishlab chiqarish va chiqarilayotgan tovar va xizmatlarning sifati va 
turini  o'zgartirish  yuzasidan  chora-tadbirlar  ko'rishga  undaydi,  ishlab  chiqarish  xarajatlarini 
kamaytirishga,  mahsulotning  sifati  va  iste'mol  xossalarini  yaxshilashga,  uning  raqobatga 
bardoshligini oshirishga majbur qiladi. Bularning barchasi pirovard natijada bozorda talab va taklif 
o'rtasida qulay muvozanatni ta'minlashga olib keladi. Kengroq ma'noda barqarorlashtirish - bu eng 
avvalo  makro  iqtisodiyotda  muvozanatni  saqlash,  ishlab  chiqarishning  keskin  pasayishiga  va 
ommaviy  ishsizlikka  yo'l  qo'ymasliqdir.  Shuningdek  u  pul  qadrsizlanishining  oldini  olish,  to'lov 
balansini bir me'yorda saqlash sohasida aniq maqsadni ko'zlab olib boriladigan davlat siyosatidir. 
 
Jahon tajribasida barqarorlashtirish siyosatini amalga oshirishda bir necha xil yondoshuvlar 
tarkib  topgan.  Bulardan  birinchisi