Andijon davlat universiteti ijtimoiy pedagogika

 

Oilaning tipologiyasi 

Oilaning  ko‘plab  tipologiyalari  mavjud  bo‘ladi:  psixologik,  pedagogik,  sotsiologik. 

Ijtimoiy  pedagogning  faoliyati  vazifalariga  kompleks  tipologiyasi  javob  beradi,  u  jamiyatda 

ijtimoiy  moslashuvi  darajasi  bo‘yicha  farq  qiladigan  oilaning  to‘rt  kategoriyadagi  tiplarini 

ajratishni ko‘zda tutadi. 

1.

 

YUqori darajasi - mustahkam oilalar. 

2.

 

O‘rtacha – xavfi bor oilalar guruxi. 

3.

 

Past darajali – notinch (baxtsiz) oila. 

4.

 

Juda past – asotsional oilalar. 

Tinch,  baxtli  oilalar  o‘z  vazifalarini  bajara  oladilar.  Ijtimoiy  pedagog  yordamiga  deyarli 

muhtoj  emaslar.  Bunday  oilalar  moslashish  qobiliyatlari  hisobiga,  ya’ni  moddiy,  psixologik  va 

boshqa  ichki  imkoniyatlariga  asoslangan  qobiliyati  hisobiga  o‘z  bolasining  talab-ehtiyojlariga 

tezlikda moslashib oladi va uni tarbiyalash va rivojlantirish masalarini muvaffaqiyatli hal etadi. 

Muammolar  paydo  bo‘lgan  hollarda  ularga  ijtimoiy  pedagogning  bir  martalik  yordami 

(maslahati) etarli bo‘ladi. 

Xavfi  bor    gurux  oilalari  qoidalardan  bir  qancha  chetlanishi  bilan  ifodalanadi  (to‘la 

bo‘lmagan  oila,  kam  ta’minlangan  oila  va  shu  kabilar).  Bular  oilaning  moslashish  qobiliyatini 

pasaytiradi.  Ular  bolani  tarbiyalash  vazifalarini  o‘zlarining  ko‘p  kuchlarini  ishlatib  bajaradilar, 

shuning  uchun  ijtimoiy  pedagog  oila  holatini  kuzatib  borishi  kerak  va  kerak  bo‘lganida  o‘z 

vaqtida yordamini taklif etishi zarur. 

Notinch  oilalar,  bu  hayot  faoliyati  biror-bir  sohasida  yoki  bir  vaqtda  bir  nechtasidan  past 

ijtimoiy  mavqega  ega  bo‘lgan  oilalar.  Masalan,  oila  daromadi  past  darajada,  yomon  psixologik 

muhit,  oilada  madaniyat  darajasi  past.  Bunday  oilalar  ularga  yuklatilgan  vazifalarni  bajara 

olmaydilar,  ularning  moslashish  qobiliyatlari  past,  bolani  oilaviy  tarbiyalash  jarayoni  qayta 

qiyinchiliklar  bilan  o‘tadi,  natijasi  kam  bo‘ladi.  Bunday  turdagi  oila  uchun  ijtimoiy  pedagog 

tomonidan faol va davomiyli yordam kerak bo‘ladi. 

Asotsional  oilalar  –  bu  ota-onalari  xulqi  buzuq,  qonunga  xilof  ravishda  hayot 

kechirayotgan  oilalar  va  bu  oilalarda  yashash  –  turmush  sharoitlari  eng  oddiy  sanitar-gigienik 

talablarga  javob  bermaydi.  Bunday  oilalarda  odatda  bolalar  tarbiyasi  bilan  hech  kim 

shug‘ullanmaydi,  bolalar  qarovsiz  qoladilar,  yarim  och,  yarim  yalang‘och  bo‘lib  rivojlanishdan 

ortda  qoladilar.  Ota-onalari  tomonidan  boshqalar  tomonidan  am  jabrlanadilar,  ijtimoiy 

pedagogning  bunday  oilalar  bilan  ishlari  huquqni  himoya  qilish  organlari  bilan  birgalikda, 

hamda vasiylik qilish organlari bilan hamkorlikda olib borilishi kerak. 

---

29