O„zbekiston Respublikasi Sog„liqni Saqlash Vazirligi Toshkent farmatsevtika instituti Psixologiya

Psixik jarayonlar
 - sezgi a‟zolariga tashqi ta‟sir shakllari, inson va tashqi muhit, ichki 
kechinmalari o‟rtasida bog‟lanishlar shakli bo‟lishi mumkin. Odatda psixik jarayonlar 
deganda sezgi, idrok, tafakkur, hayol, xotira, hissiyot, iroda tushuniladi. 
Psixik  hodisalarning  uchinchi  guruhi  - 
psixik  xususiyatlar
  bo‟lib,  odamdagi 
takrorlanmas,  bir-biridan  farqlab  olish  uchun  zarur  bo‟lgan  xususiyatlardir.  Bu 
xususiyatlar  kishining  o‟ziga,  atrofidagi  odamlarga,  narsalarga,  mehnatga 
munosabatlarida,  bir  so‟z  bilan  aytganda  uning  xulq-atvorida  namoyon  bo‟ladigan 
xususiyatlardir.  Psixologiya  fan  sifatida  psixika  faktlarini,  qonuniyatlarini  va 
mexanizmlarini o‟rganadi. 
Inson psixologiyasini bilish, o‟z taraqqiyotini va iqtidorini tashkil etishni bilish, 
har  qanday  yosh  davrda  ham  optimal  ravishda  ishga  yaroqlilikni,  turli  o‟zgarishlarga 
psixologik  jihatdan  tayyorlikni  ta‟minlash,  yangicha  fikrlash  va  tafakkur  qilish,  ro‟y 
berayotgan  jarayonlarni  obyektiv  va  to‟g‟ri  idrok  qilish  qobiliyatini  rivojlantirish 
muammosini ilgari surdi. 
Shunday qilib, psixologiya fani o‟rganadigan jarayonlar va hodisalar murakkab 
va xilma-xil. Ularni o‟rganishning ikki jihati bor: bir tomondan, ularni o‟rganish qiyin, 
ikkinchi  tomondan  oson  ham.  Oxirgi  jihati  xususida  shuni  aytish  mumkinki,  bu 
hodisalar  bevosita  bizning  o‟zimizda  berilgan,  ularni  uzoqdan  qidirish,  mavhum 
analogiyalar qilish shart emas, boshqa tomondan, ular o‟zaro bir-birlari bilan bog‟liq va 
umumiy  qonuniyatlar  va  prinsiplarga  bo‟ysunadi.  Demak,  psixologiyaning  predmeti 
aniq  shaxs,  uning  jamiyatdagi  xulq-atvori  va  turli  ichki  kechinmalari,  amallari  va 
faoliyatlarining  o‟ziga  xos  tarzda  ongi  tomonidan  aks  ettirilishidir,  deb  ta‟riflash 
mumkin. 

---

8 
 
Inson psixikasini o‟rganishda fiziologiyaning oliy nerv faoliyatini tadqiqotlarida 
erishilgan  yutuqlari  alohida  ahamiyat  kasb  etadi.  Xususan  A.R.Luriyaning  bosh  miya 
bloklari spetsializatsiyasi ta‟limoti.  U 3 ta blokni farqlaydi:  
      
a)  energetik – miya normal ishlash tonusini quvvvatlash; 
      
b)  qabul qilish, qayta ishlash va axborotni saqlash; 
      
v)  faoliyatni  programmalashtirishni    tartibga  solish  va  nazorat  qilishni 
ta‟minlash. 
Bosh miya  yarimsharlari  funksiyalarining muayyan  yo‟nalishi alohida ahamiyat 
kasb etadi. 
1-shakl