1-2-ma’ruza

 
 
1-rasm. Tarmoqlangan suv tizimlari sxemalari 
 

---

 
2-rasm. Xalqasimon suv ta’minoti tizimlari sxemalari
 
 
2. Mintaqali suv ta’minlash tizimlari va ularning turlari 
Ma’lum  miqdorda  suv  bilan  ta’minlanadigan  joylarning  topografik  sharoitlariga 
qarab,  ko’pincha  markazlashgan  yagona  suv  ta’minoti  tizimini  tarmoqlardagi  talab 
qilingan  maksimal  suv  bosimining  har  xilligiga  ko’ra,  ikki  yoki  bir  nechta  balandlik 
mintaqalariga bo’lishga to’g’ri keladi. Suv ta’minlashni mintaqalarga bo’lishda texnik va 
iqtisodiy  muammolar  kelib  chiqadi,  chunki  u  tarmoqdagi  suv  quvurlarida  bosimni 
pasaytirish va ko’tarish uchun sarflanadigan quvvatni kamaytirishi mumkin. Suv ta’minoti 
tizimi zonalarga bo’lish mintaqali bo’lish deyiladi. Mintaqali suv ta’minoti tizimi aksariyat 
hollarda  suv  uzatiladigan  joyning  yer  sathi  ko’rsatkichlari  anchagina  farq  qilganda 
quriladi.  Ayrim  suv  iste’molchilari  tomonidan  talab  qilinadigan  bosim  qiymatlari  katta 
farq qilganda xam mintaqali ob’ektlari quriladi. Qachonki, suv ta’minlanadigan joylarning 
ayrim  nuqtalarining  qiymat  ko’rsatkichlari  sezilarli  darajada  farq  qilsa,  bu  holda  suv 
tarmog’idan pastda joylashgan nuqtalarda paydo bo’lgan bosim yotqizilgan quvurlarning 
turi  va  ishlash  sharoitigi  ko’ra,  talab  qilingan  bosimdan  yuqori  bo’lishi  mumkin.  Agar 
tarmoqning  eng  yuqori  joylashgan  nuqtasida  erkin  bosim  H
sv
  ta’minlab  berish  kerak 
bo’lsa,  bu  holda  mintaqalashtirilmagan  tizimda  uning  pastki  nuqtasi  bosimi  quyidagi 
qiymatga ega bo’ladi:  
 


ìàêñ
sv
ìèí
ìàêñ
ìàêñ
h
H
Z
Z
H




 
 
Bu  yerda: 



Z
Z
Z
ìèí
ìàêñ
  suv  bilan  ta’minlanayotgan  joydagi  urinning  qiymat 
ko’rsatkichlarining farqi. 
ìàêñ
h
 - tarmoqdagi maksimal bosim pasayish qiymati. 
Agar  olingan  qiymat 
ìàêñ
H
  bosimdan  ortiq  bo’lsa,  bu  holda  tarmoqni  mintaqalarga 
bo’lish kerak. Uni shunday bo’lish kerakki har bir zonada bosim ruxsat etilgan bosimdan 
oshmasin.  Mintaqalashtirishni  «ketma  –  ket»  va  «parallel»  chizmada  amalga  oshirish 
mumkin.  Birinchi  holda  zonalar  ketma  –  ket  birlashtiriladi  3-rasm,  ikkinchi  holda 
mintaqalar paralllel birlashtiriladi 4-rasm. 

---