R. X. Maksudov

l.l - § .  Umumiy m a’lum otlar
M ashina  detallari  fani  barcha  turdagi  m ashinalar  uchun  umumiy 
b o ig a n   detal  (b o lt,  gayka,  tishli  g‘ildirak  va  boshqalar)  va  uzellarni 
hisoblash  va  loyihalash  asoslarini  o‘rgatuvchi  fandir.
Detal 
-   m ashinaning  bir  xil  materiallardan  tayyorlangan  va  alohida 
b o la k la rg a   ajralmaydigan  qismi.  Masalan,  bo‘lt,  gayka,  shkiv,  tishli 
g ild ira k   va boshqalar.
Uzel 
— bir  necha  detallam ing  yig'indisidan  iborat  b o iib ,  mashinada 
biror bir  ishni  bajarishga  m oijallangan.
M ashinasozlikda  bir turdagi  mashinalar  uchun  umumiy  b o ig a n   detal 
va  uzellardan  tashqari  faqat  bir  yoki  bir  necha  m ashinalarda  ishlaydigan 
detal  va  uzellar  ham  uchraydi,  masalan,  paxta  tozalash  m ashinasining 
arrasi,  to ‘qimachilik  m ashinalarda  ishlatiladigan  urchuq,  tikuv  mashina- 
larida  ishlatiladigan  ignalar  va  boshqalar.  Bu  detallarni  loyihalash  va 
hisoblash  mahsus  kurslarda  o ‘rganiladi.
Barcha  turdagi  m ashinalarda  ishlatiladigan  detal  va  uzellarni  quyi­
dagi  guruhlarga  b o lis h   mumkin:
1.  Birikmalar.  Ajralmas  (payvand,  kalta  mixli  va  boshqalar),  ajra- 
luvchan  (b o ltli,  shponkali  va  boshqalar)  birikmalar guruhiga b o lin ad i.
2.  Uzatmalar.  Harakatni  bir  valdan  ikkinchi  valga  o'zaro  ishlashish 
(tishli,  zanjirli  va  boshqalar)  yoki  ishqalanish  (tasmali,  friktsion  va 
boshqalar) yordam ida uzata  oladigan  guruhlarga  b o lin ad i.