R. X. Maksudov

10.3-§  P od sh ip n ik  elem en tlarin in g yem irilish i  va  ishga  layoqatliligi
Podshipnik  elementlarining  uvalanishi.  Podshipnik  halqalarida 
o ‘zgaruvchan  kuchlanishlar  ta’sirida  dumalash  elementlarining  dumalab 
harakatlanishi  natijasida  sikllar  soni  me’yoridan  oshganda  ishchi 
yuzalarda  darzlar  hosil  bo‘ladi.  Bu  darzlarga  moylarning  katta  bosim 
ostida  kirishi  natijasida  ishchi  yuzalari  uvalanadi.  Abraziv  zarracha- 
lardan  yaxshi  saqlangan,  yaxshi  moylangan  podshipnik  elementlarida 
asosan  uvalanish  hodisasi  ro‘y  beradi.  Uvalanish  m e’yoridan  oshgan 
podshipniklarda  tebranish  hodisasi  ro‘y  beradi.  Shovqin  chiqishi 
mumkin.  Bu  uvalanish  sferik  podshipniklarda  tashqi  halqadan,  boshqa 
podshipniklarda  ichki  halqadan  boshlanadi.
Podshipnik  elementlarining  uvalanmasligini  ta’minlash  uchun 
aylanishlar  soni 
n>10min''  bo‘lgan 
podshipniklar  dinamik  yuk 
ko‘taruvchanlikka tekshiriladi.
O 'z  o'qi  atrofida  kam  harakatlanuvchi  katta  yuklanishli  podship­
niklarda  statik  kuchlarning  ta‘sirida  halqalarda  qoldiq  deformatsiyalar 
boMishi  mumkin.  Ayianma  harakat  boMmasa  bu  deformatsiya  ko‘payadi 
va  ish  jarayonida  halqalar  ishdan  chiqadi.  Podshipniklarda  qoldiq 
deformatsiya  bo'lmasligi  uchun  aylanish  soni  rKlOmin"1  bo'lgan 
podshipniklar statik yuk  ko'taruvchanlikka  tekshiriladi.
Qishloq  xo‘jalik,  to'qimachilik  sanoati,  tog‘  -   kon  mashinalari  va 
boshqa  ko‘pgina  sanoat  mashinalariga  o'rnatilgan  podshipnik  element­
larida  abraziv  yeilish  hodisasi  ro‘y  beradi.  Bu  esa  podshipniklaming 
abraziv  zarralarda  zichlagichlar  yordamida  yaxshi  himoyalanmaganlik 
natijasidir.  Bunday  hollar  ro‘v  bermasligi  uchun,  ya'ni  abraziv  yevilish-
189
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

lar  bo‘lmasligi  uchun  moy lari  yaxshi  tozalanib,  sifatli  zichlagichlar 
ishlatish zarur.
Podshipniklarni  o ‘z  uyasiga  o ‘matish jarayonida  podshipnik  tashqi 
va  ichki  halqalari  o'zaro  bir  -   biriga  nisbatan  siljigan  holda  o ‘rnatilishi 
mumkin.  Bunday  hollarda  eng  katta  dinamik  kuchlar  to‘g ‘ri  kelgan 
halqa  va  dumalash  elementlarida  darzlar  hosil  boMishi,  sinishi, 
parchalanishi  mumkin,  masalan  rolikli  podshipniklarda  halqa  chetlari 
sinadi.  Yuklanish  bir  tekisda  taqsimlanganda  bunday  hodisalar  ro'y 
bermaydi.
Dumalash  podshipniklarida  halqa,  dumalash  elementlari  bilan 
birga  separatoiiar  ham  ishdan  chiqadi.  Asosan  tez  harakatlanuvchi 
podshipniklarda  markazdan  qochma  kuch  ta’sirida  o ‘lchamlari  bi  xil 
bo‘ylamagan  dumalash  elementlarining  separatorlarga  ta’siri  natijasida 
bu  elementlar sinishi  yoki  tezda ishdan  chiqishi  mumkin.
Podshipniklarni  ishga  lavoqatligi  bu  podshipnik  elementlarida 
uvalanish  hamda qoldiq  deformatsiya qiymatlari  bilan  belgilanadi.
Uvalanish  hodisasi  boMmasligi  uchun  aylanish  soni  n  >  10  m in'1 
bo‘lgan  podshipniklar  dinamik  vuk  ko‘taruvchanlik  bo‘yicha  tekshiri- 
ladi.
Qoldiq  deformatsiyaning  me'yorida  bo‘lishini  ta’minlash  uchun 
aylanish  soni  n  <  10  min’1  boMgan  podshipniklar  statik  yuk  ko‘taruv- 
chanlik bo‘yicha tekshiriladi.