Shunday qilib, dunyo nafaqat moddiy munosabatda,
balki uning rivojlanishini boshqaradigan o’zining tuzilishi va
qonunlari bilan ham birdir. Bu nuqtai nazardan qaraganda,
hayotni kosmik qonuniyat sifatida qarashga to’g’ri keladi. U
aniq moddiy vaqtinchalik fazoviy - sharoitlarda amalga
oshadi.
7.3 Koinot evolyutsiyasi.
Hozirgi vaqtda ko’pgina
fiziklar va umuman tabiatni kuzatuvchi olimlar katta portlash va
koinotning kegayish
kontseptsiyasini
hech bo’lmaganda
metogalaktika doirasida tan olishadi. Energetik jihatdan uning
tutgan o’rnida entropiya jarayoni ustun turadi. Biroq 4- bobda
aytib o’tilganidek, dunyoning haqiqiy voqeligida nafaqat
entropiya, balki antientropiya qonunlari amalga oshadi. Xususan,
antientropiya mexanizmi tirik organizmlarda harakat qiladi.
Yuqorida ta‘kidlanganlardan kelib chiqqan holda, Koinotning
yopiq kosmogonik davr ko’rinishidagi evolyutsiya modeli taklif
etildi (Sedov, 1982, 7.1 -rasm). Davr, Koinotning har xil vaqtda
har xil qismida o’tadigan to’rtta asosiy bosqichdan tuzilgan.
Bizning metogalaktika, Quyosh tizimidagi Somon yo’li
aylananing IV –sektorida turadi va Quyosh atrofidagi fazoga
energiya beradi. Entropiya Koinotning ushbu qismida doimo
o’sib boradi. Hamma energiya zahirasini sarf qilgan quyosh
so’nadi, butun quyosh tizimi kosmik changa aylanadi. Koinotning
bizga tegishli qismi birinchi sektorda sodir bo’ladi. Vaqt o’tishi
bilan kosmik changlardan quyuq materiya hosil bo’la boshlaydi
(II-sektor); shundan keyin III-sektorga to’g’ri keladigan jarayonlar
boshlanadi: juda katta portlashlar yulduz va planeta tizimlarning
hosil bo’lishiga sabab bo’ladi, yana hayot paydo bo’ladi.
Shunday qilib, Koinotning issiqlik halokatidan keyin
gravitatsion, elektromagnitli va yadroviy maydonlar hisobiga
98
103
www.qmii.uz/e-lib
www.qmii.uz/e-lib
8. Lokal va global barqarorlik deganda nimani tushunasiz?
9. Rezistent va elastik barqarorlikning farqi nimada?
10. Suktsessiyaga ta‘rif bering?
11. Klimaksga tushuncha bering?
12. Progressiv va regressiv suktsessiyani tavsiflang?
13. O’z-o’zidan rivojlanish- o’z-o’zidan harakat bilan qanday
bog’langan?
14. O’z-o’zidan rivojanishning asosiy sababi nimada?
15. O’zini tashkil qilish va o’zini rostlashga ta‘rif bering?
16. Ekotizimning o’zini boshqarishi deganda nimani
tushunasiz?
17. Konsortsiyaning qanday xillarini bilasiz?
18. Ekobiomorf nima?
19. Organizmli va populyatsiyali o’zini boshqarishni
tavsiflang?
Do'stlaringiz bilan baham: |