Biznes boshqaruv asoslari

Inflyatsiyani o`lchash 
Inflyatsiya  tez-tez  o`zgarib  turadi.1950-yillar  oxiri  va  1960-yillarboshi  oralig`ida  xorijda 
inflyatsiyaning ko`rsatkichi yiliga 1-3%ni tashkil etgan. 1970-1980 yillar oralig`ida aholining o`rtacha 
turmush  tarzi  10-12%ga  yillik  ko`rsatkichda  oshdi.O`rtacha  inflyatsiya  (yiliga  2-3%  miqdoridagi) 
iqtisodiy o`sish sababchisi bo`lishi mumkin. O`rta inflyatsiya vaqtida ish-haqqi maxsulot yoki xizmat 
narxiga qaraganda sekinroq oshadi. Maxsulot savdosidagi narxlarni ishchi kuchini narxi bilan bog`liq 
holda  baland  bo`ladi.  Ishlab  chiqaruvchilar  foydaning  oshishi  hisobiga,  ko`proq  maxsulot  ishlab 
chiqarishadi  va ko`proq  ishchilarni  yollay boshlashadi.  Yangi  yollangan ishchilar sarfni  oshiradi  va 
iqtisodiyotdagi umumiy extiyoj oshadi.  Xorijda, inflyatsiyaning eng ko`p uchraydigan o`lchov birligi 
sifatida Yashash Narxi Ko`rsatkichi (YNK) deb ataladi. Yashash narxi bu o`lchov miqdori bo`lib, u 
mazkur yildagi yashash narxini undan oldingi yildagi yashash narxi solishtirish natijasida aniqlanadi. 
Yashash narxi ko`rsatkichining turli xil ko`rinishlari mavjud. Inflyatsiya ko`rsatkichi aldamchi bo`lishi 
mumkin,  chunki  yashash  narxi  ko`rsatkichi  tanlangan  guruhlarga  asoslangan  bo`ladi.  Ko`pchilik 
insonlar  ko`rsatkich  hisob-kitobidan  foydalangan  holda  tahmin  qilishgan  narsalarni  sotib 
olisholmaymiz  degan  noto`g`ri  fikrda  bo`lishadi.  Muxtojlar(oziq-ovqat,  gaz,  sog`liq  maxsulotlari) 
narxlari muhim bo`lmagan maxsulotlarga nisbatan tez oshishi mumkin.Yuqorida keltirilgan inflyatsiya 
natijalari haridorlar tomonidan yashash narxining oshish hisoblaridan pastroqdir. 
  Defylatsiya 
Inflyatsiyaga teskari tushuncha deflyatsiyadir. Deflyatsiya umumiy narx bosqichlarining pasayishidir. 
Bu holat odatda pasayish va dipressiya vaqt oralig`ida namoyon bo`ladi. Maxsulot narxlari patsroq, 
lekin insonlarda esa ularni sotib olish uchun yetarlicha pul  yo`q. Muhim deflyatsiya 1930 yillardagi 
buyuk  dipressiya  davomida  xorijda  kuzatilgan.  Misol  uchun,  1929  –  1933  yillar  oralig`ida  narxlar 
tahminan  25%ga  pasaydi.  Deflyatsiya  maxsus  tovarlar  sotuvida  namoyon  bo`lishi  mumkin.  So`ngi 
yillarda,  kompyuter  va  boshqa  electron  qurilmalarning  narxi  rivojlangan  texnologiyalarga  nisbatan 
sezirarli pasaydi. 
Foiz stavkasi 
Oddiy qilib aytganda, foiz stavkasi pulning narxini ifodalaydi. Huddi boshqa narsalar kabi pulning ham 
narxi mavjuddir. Biznes faoliyatida foiz stavkasining ahamiyati juda katta. 
Qarz olgan kompaniya va mamlakatlar foiz stavkasi tomonidan zarar ko`rishi mumkin. Kattaroq foiz 
stavkalari katta biznes narxlarini anglatadi. 
Haridor  sifatida  sizga    ham  foiz  stavkasi  ta’sir 
ko`rsatadi. Siz investor yoki jamg`armachi sifatida oladigan foiz miqdori (foyda) joriy foiz stavkalarida 
o`z  aksini  topadi.  Shunigdek  haridorlar  ham  qarz  olishadi.  Past  kredit  ko`rsatkichli  insonlar  yuqori 
ko`rsatkichlilarga nisbatan yuqori kredit foizlarini to`lashadi.