O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi andijon mashinasozlik instituti

3.2.Ishlab chiqarish tarkiblarining namunaviy variantlari. 

 

Boshqarish  tizimining  jarayonlari  quyidagilardan  iborat. 

1.Boshqarish    mexanizmi-maqsadlar,    vazifalar,  (funktsiya)    nazariyalar,  

tamoyillar,  andozalar,  usullar 

2.Boshqarishning  tuzilishi  (statik  holatda  boshqarish  tizimi)-boshqarish  organi  

yoki  apparati,  hodimlarni  boshqarish,  texnika. 

3.Boshqarish  jarayonlari  (harakatdagi,  ishlab  turgandagi  boshqarish  tizimi). 

4.Boshqarish    tizimini    takomillashtirish  (ishlab    turgan    tizimning    davomi  va  

harakatdagisining alohida  bosqichi). 

  

Agar  mexanizm  boshqarish  tizimining  asosi  deb  tavsiflansa,  tuzilishi-bu  

tizimning    unsurlar    tarkibi  va    ular    o‟rtasidagi    munosabatdir,    boshqarish  

jarayoning    o‟zi    bu    tizimning    muayyan    xayotini    tavsiflaydi.    Har    qanday  

muayyan  ishlab  turgan,  boshqarish  jarayoni  tula  va  keng  boshqarish  tizimini  

ifodalaydi.  SHu  bilan  bir  vaqtda  bu  tahil  qilish   uchun  boshqarish  tizimining  

o‟ta  murakkab  kismidir. 

            Boshqarish  jarayonlarida    andozalash    o‟ta    keng    qo‟llaniladi.  SHular  

qatori  eksperiment  usuli  ham  qo‟llaniladi. 

            O‟zbekistonda  olib  borilayotgan  iqtisodiy  isloxatlar  jaxon   iqtisodiyoti   

bilan    integratsiya    qilishga    imkon    beradi    va    u    o‟zining    munosib    o‟rnini  

egallash  uchun  ikkita  muhim  sharoitga  rioya  qilishi;  

             -birinchidan,    isloxatlar    asosiga,    jaxon    iqtisodiy    uyushmasida  

xukumronlik  qilayotgan,  tamoyillar  va  mexanizmlar  holati  kiritilishi; 

            -ikkinchidan,    isloxatlarni    o‟tkazayotganda    avvalgi    taraqqiyotning  

xususiyatlari    va    mamlakatdagi    xozirgi    iqtisodiyot    holati,    aholining    xulkiy  

tavsifi,  milliy  iqtisodiyoti,  tub  o‟zgarish  davrining  davom  etishi va  boshqa  

omil  va  sharoitlar,  mamlakatning  tarakkiy  topishi  hisobga    olinishi  lozim. 

Ko‟rinib  turibdiki,    boshqarish    jarayoni,    boshqarish    tizimining    boshqa  

katnashchilariga    karaganda    usha    ijodiy    tavsifga    ega.    Bunday    san‟at  

elementlari  ko‟p.   

Boshqarish    jarayonini    tahil    qilish    uchun    kibernetikada    kashf    etilgan  

qonuniyatlarni  aniqlash  alohida  ahamiyatga  ega. 

Muhandis  texnika  xizmatining  tashkiliy  ishlab  chiqarish  tarkibi  deganda  uning 

soni,  o‟lchami  funkitsional  vazifasi,  o‟zaro  aloqasi,  o‟zaro  ta‟sir  usullari  va 

shakillarini  aniqlovchi  ishlab  chiqarish  bo‟linmalarining  tartibli  to‟plami 

tushiniladi. 

 

Avtomobil  transporti    korxonasi  muhandis  texnika  xizmatining  tashkiliy 

ishlab  chiqarish  tarkibini  ishlab  chiqarishda    ishlab  chiqarish  jarayoniga  nisbatan 

tashqi va ichki omillar hisobga olinadi. 

---

 

28 

Asosiy omillarga:qo‟shma guruhlarning mavjudligi bo‟yicha harakat tarkibi, 

saroyning  tarkib  va  o‟lchamlari,  ishlab  chiqarish  ish  rejimi  va  harakat  tarkibi 

ekispluatatsiyasi  jadalligi,  ishlab  chiqarish  mintaqalarida  joylashish  tavsifi, 

bo‟linmalar yoki ijrochilarning ixtisoslashuvi yoki ular tomonidan bir hecha ishlab 

chiqarish  funktsiyalarini  qo‟shish  zaruratining  imkoniyatining  aniqlovchi  ishlab 

chiqarish personalining soni kiradi. 

Avtomobil  transporti    korxonasi  muhandis  texnika  xizmatining  tashkiliy 

tarkibini shakillantirishga ta‟sir qiluvchi asosiy tashqi omillarga , ishlab chiqarishni 

markazlashtirish,  kontsentratsiyalashtirish,  ixtisoslashtirish  va  kooperatsiyalash 

kiradi. 

Ishni markazlashtirish deganda turli avtomobil transporti  korxonalar harakat 

tarkibi bo‟yicha belgilangan ishlarni, ishlab chiqarishni bo‟linmasida yoki maxsus 

tashkil  qilingan  markazlashgan  ixtisoslashgan    ishlab  chiqarishda  bajarish 

tushiniladi. 

 

Ishlab  chiqarishni  tashkil  qilishning  uch  xil  turi  keng  tarqalgan: 

ixtisoslashgan birigadalar, majmuaviy birigadalar, agregat uchastkalari. 

1.

 

Ixtisoslashgan  birigadalar  usuli,  bu  ixtisoslashish    belgilari  bo‟yicha 

tashkil qilinadi. 

2.

 

Majmuaviy birigadalar usuli, ishlab chiqarishni bo‟linmalarining  

p edmetli   ixtisoslashuvi belgilarga qarab tashkil qilishni ko‟zda tutadi.  

3.

 

Agregat  uchastka  usulining  mohiyati  shundaki  avtomobil  transporti 

korxonasi  harakat  tarkibiga  TXK  va  T  dagi  barcha  ishlar  agregatlar 

bo‟yicha tashkil etadi.