Kafedrasi xudayarova xurshida abdunazarovna

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
 
 
 
 “Bank menejmenti va marketingi” fanidan 
 
 
 
MA’RUZA MATNI
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1 Mavzu. Bank menejmenti va marketingi faniga kirish 
 
Bank  menejmenti  va  marketingi  fanining  predmeti  va  uning  boshqa  fanlar 
bilan uzviy bog‘liqligi.  
Bank menejmenti va marketingi fanining maqsad va vazifalari.  

---

Bank menejmenti va marketingining banklar faoliyatidagi ahamiyati.  
Bank menejmentining mazmuni va uning nazariy asoslari. 
Bank menejmentining maqsadi va vazifalari.  
Bank  menejmentining  tarkibiy  tuzilishi  va  unda  tartibga  solish  va 
nazoratning o‘rni. 
 
1.  Bank  menejmenti  va  marketingi  fanining  predmeti  va  uning  boshqa 
fanlar  bilan  uzviy  bog‘liqligi.    Bank  menejmenti  va  marketingi  fanining 
maqsad va vazifalari.  
 
Bozor iqtisodiyotiga o‘tish davrida bank sohasi qiziqarli, dolzarb va ustuvor 
sohalardan biri hisoblanadi, chunki iqtisodiy jihatdan dunyoning etakchi davlatlari 
qatoriga chiqib olishni vazifasi belgilagan respublikamiz taraqqiyotida va iqtisodiy 
islohotlarni amalga oshirishda bank va bank tizimining salmoqli ulushi bor. 
O‘zbekiston  bank  tizimida  amalga  oshirilgan  islohotlar  natijasida 
mamlakatimizda  ikki  pog‘onali  bank tizimi  shakllantirildi  va banklarning  amalga 
oshiradigan  operatsiyalari  xalqaro  darajaga  ko‘tarildi.  Xususan  bank  tizimining 
erkinlashtirilishi  va  xususiylashtirilishi  bunga  misol  bo‘la  oladi.  Banklarning 
ixtisoslashuvidan  voz  kechish  va  ular  faoliyatining  universallashuvi  ham  aynan 
mustaqillik yillarida amalga oshirilgan islohotlarning biri hisoblanadi. 
Har bir korxona va tashkilot faliyatini amalga oshirishda muhim masalalardan 
biri  sifatida  boshqaruv  masalasiga  duch  keladi.  Tijorat  banklari  ham  ko‘zlangan 
strategik  va  joriy  maqsadlarga  erishish  uchun  samarali  boshqaruv  tizimiga  ega 
bo‘lishi talab etiladi.  
Prezidentimiz I.A. Karimov o‘z ma’ruzalarida «Bozor iqtisodiyotiga asoslangan 
jamiyat  qurish  uchun  avvalambor,  rivojlangan  bozor  iqtisodiyotiga  xizmat 
qiladigan  tarmoqlar,  jumladan,  tijorat  banklari  tarmog‘i  faoliyatini  rivojlantirmay 
turib,  ma’rifatli  bozor  sari  aniq  qadam  tashlash  to‘g‘risida  so‘z  ham  bo‘lishi 
mumkin  emas.»deb  ta’kidlab  o‘tganlar.  Mamlakatimiz  Hukumati  va  Markaziy 
banki  iqtisodiyotni  bosqichma-bosqich  isloh  qilish  qoidasiga  rioya  qilgan  holda 
bank-moliya  sektorida  samaradorlikka  erishishga,  institutsional  o‘zgarishlarning 
unumdorligini  oshirish  va  boshqaruv  tizimini  takomillashtirishga  katta  e’tibor 
qaratmoqda.  CHunki,  mamlakatning  iqtisodiy  rivojlanish  sur’atlari  aynan  bank 
tizimining barqarorligiga bog‘liq.  
O‘zbekiston  Respublikasi  Oliy  Majlisining  2000  yil  22  yanvarida  bo‘lib 
o‘tgan  1-sessiyasi  2-chaqirig‘ida  Prezident  Islom  Karimov  so‘zlagan  nutqida 
ta’kidlanganidek, iqtisodiyotning erkinlashuvi va korxonalarning iqtisodiy faoliyat 
erkinligining  kengayishi,  bir  tomondan  davlatning  boshqaruv  rolini  qisman 
cheklashni talab etadi hamda boshqa tomondan bu ularning daromadlarini samarali 
joylashtirishga  imkon  beruvchi  sharoit  va  erkinlik  yaratish  uchun  kerak  bo‘ladi.  
Afsuski, shunday bo‘lsa-da,  O‘zbekistondagi bank tizimida xozircha hal etilmagan 
masalalar  mavjud,  ayniqsa,  ko‘p  tarmoqli  bank  tizimini  shakllantirish,  bank 
tizimidagi boshqaruvni qisman erkinlashtirilishi bank tizimini xususiylashtirish, va 
bank  boshqaruvchilari  tomonidan  zamonaviy  korporativ  boshqaruv  tajribasi 
egallanishi sohasida bir qator  echimini kutayotgan muammolar mavjud. 

---

Tijorat  banklari  iqtisodiyotdagi  pul  malag‘larini  saqlash,  ularni  daromad 
keltiradigan  operatsiyalariga  yo‘naltirish  va  mijozlarga  turli  moliviy  xizmatlarni 
ko‘rsatadi.  Ushbu  jarayonda  bank  yuqori  foyda  olishni  ko‘zlagan  holda  o‘zining 
faoliyatini  amalga  oshiradi.  Banklar  iqtisodiyotning  asosiy  qon  tomirlari 
hisoblanib,  ayniqsa  hozirgi  global  moliyaviy-iыtisodiy  inqiroz  sharoitida  tijorat 
banklarining roli va mavqei yanada oshmoqda. 
Tijorat  banklarining  iqtisodiyotdagi  rolining  nechog‘lik  yuqori  ekanligi 
bevosita  banklarning  bajaradigan  funksiyalari  bilan  bog‘liq.  Quyidagi  rasmda 
zamonaviy banklarning funksiyalari keltirib o‘tilgan. 
Banklar  turli  xildagi  moliyaviy  xizmatlar  va  operatsiyalarni  amalga  oshirib, 
pul va tovarlar bozorida o‘ziga xos funksiyalarni bajaradi. Ayniqsa, hozirgi bank 
texnologiyalari  rivojlangan  sharoitda  banklarning  zamonaviy  operatsiyalarini 
rivojlantirib, ularni sifat va miqdor jihatdan takomillashuviga xizmat qiladi.  
Bizga ma’lumki, iqtisodiyotni tartibga solish va boshqarish fiskal va monetar 
usullar  asosida  amalga  oshiriladi.  Tijorat  banklari  faoliyatini  boshqarishda  va  uni 
tartibga solib borishda monetar vositalardan foydalanish samarali va ta’sirchanligi 
yuqoriligi bilan ajralib turadi.  
O‘zbekiston  Respublikasida  tijorat  banklari  faoliyatini  tartibga  solish  va  uni 
boshqarish  jarayoniga  O‘zbekiston  Respublikasi  Markaziy  bankining  bilvosita 
usullar  orqali  aralashadi.  O‘zbekiston  Respublikasini    “O‘zbekiston  Respublikasi 
Markaziy  banki  to‘g‘risida”gi  Qonunning  8  bo‘limida  Markaziy  bank  tijorat 
banklari,  kredit  uyushmalari  va  lombardlar  faoliyatini  tartibga  solish  hamda 
nazorat  qilish  masalalari  ko‘rib  o‘tilgan.  Demak,  Markaziy  bank  tijorat  banklari 
bajarishi  lozim  bo‘lgan  iqtisodiy  normativlarni  o‘rnatishi  va  unga  barcha  kredit 
tashkilotlari amal qilishi qonunlar asosida belgilab berilgan. 
O‘zbekiston  Respublikasi  Markaziy  banki  makrodarajada  o‘z  faoliyatini 
amalga  oshirib,  pul  muomalasini  tartibga  solish,  naqd  va  naqd  pulsiz  hisob-
kitoblarni  tashkil  etish,  valyuta  kursini  belgilash,  monetar  siyosatni  amalga 
oshirish  va  kredit  tashkilotlari  faoliyatini  nazorat  qilish  hamda  tartibga  solish 
vaziflarini bajaradi. 
Iqtisodiyotda  turli  mulkchilikning  shakllanishi  va  ular  salmog‘ini  oshishi 
ishlab chiqarishning kengayishiga, YAIM, to‘lov aylanmasi, investsiyalar va kredit 
qo‘yilmalari  hajmining  o‘sishiga  zamin  yaratadi.  Jamiyatda  sub’ektlarning  son 
jihatdan  ko‘payishi,  tijorat  banklari  xizmatlari  ko‘lamining  oshishiga  sabab 
bo‘ladi. Natijada bank xizmatlari bo‘lgan talab oshib, ularni yanada rivojlantirish 
talab etiladi.  
Inqiroz  davrida  tijorat  banklarining  faoliyatini  tartibga  solish  va  uni 
boshqarish  murakkab  hisoblanib,  pul  muomasalasi,  tovar  aylanmasi  va    ishlab 
chiqarishdagi muvozanat buzilib, iqtisodiyotda nomutanosiblik kuchayadi. Inqiroz 
sharoitida banklar moliya va bank xizmatlari bozorida o‘zining mavqeini saqlashi 
va zarur likvidlilik ko‘rsatkichlarini ta’minlashi lozim. Global moliyaviy-iqtisodiy 
inqiroz  sharoitida  tijorat  banklarining  mahsulot  va  xizmatlari  salmog‘i  pasayish 
tendensiyasi  kuzatiladi.  Lekin,  iqtisodiy  o‘sishga  erishish  bilan  moliyaviy 
xizmatlarga  bo‘lgan  talab  oshadi.  Bunday  sharoitda  tijorat  banklari  faoliyatini 
boshqarish,  bank  mahsulotlari  va  xizmatlarini  takomillashtirishni  talab  etadi. 

---

Xususan,  banklarning  tashqi  iqtisodiy  faoliyati,  norezident  banklar  va  mijozlar 
bilan  munosabatlarining  rivojlanishi  boshqaruv  tizimini  rivojlantirish  zarurligini 
ko‘rsatadi. Banklarda samarali menejmentning tashkil etilishi bank barqarorligi va 
daromadliligini ta’minlashga xizmat qiladi.