Yuristlar malakasini oshirish markazi jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti

“Kamolot” yoshlar ijtimoiy harakati

va uning homiyligi faoliyat yurituvchi

“Kamalak” bolalar tashkiloti

ga birlashishi orqali ko‘rishimiz mumkin.

O‘zb kiston “Kamolot” YoIH mamlakatimiz

yoshlarin ixtiyoriylik, oshkoralik, huquq va

majburiyatlar

ngligi

tamoyili

asosida

birlashtiradigan nodavlat notijorat tashkilotidir.

Harakat o‘z safiga 14 yoshdan 30 yoshgacha bo‘lgan 5,5 mln O‘zb kiston

yoshlarini birlashtiradi.

Harakat o‘z Ustaviga ega bo‘lib, unga ko‘ra, Harakat jismoniy shaxslar

tomonidan jamoat birlashmasi tashkiliy-huquqiy shaklida tuzilgan, jismonan

---

270

sog‘lom, ma’naviy va int ll ktual rivojlangan, mustaqil fikrlaydigan yosh avlodni

shakllantirish, uni tashqi tahdidlar va “ommaviy madaniyat”ning zararli ta’siridan

muhofaza qilish, yoshlarning huquq va qonuniy manfaatlarini himoya qilishga har

tomonlama ko‘maklashish va shart-sharoitlarni yaratish maqsadida O‘zb kiston

yoshlarining birlashtiruvchi nodavlat notijorat tashkilotidir.

Harakatning asosiy maqsadi – mamlakat yoshlarini ozod va obod Vatan

yaratishd k ulug‘ maqsad yo‘lida birlashtirish, milliy g‘oyaga tayangan holda

mustaqil O‘zb kistonning jismonan sog‘lom, ma’naviy yetuk, dunyoqarashi t ran

va mustaqil fikrlovchi, milliy va umumbashariy qatriyatlarga asoslangan

mokratik tamoyillarni, bozor iqtisodiyoti asoslarini chuqur egallagan yoshlarni

voyaga yetkazishga har tomonlama ko‘maklashish, o‘sib k layotgan avlodning

inson huquqlari va qadr-qimmatini ulug‘lashga, xalqimizning obro‘si va nufuzini,

yurtimizning shon-shuhratini oshirishga xizmat qiladigan uzoq muddatli k ng

ko‘lamli ijtimoiy-iqtisodiy, ma’anaviy-ma’rifiy jarayonlardagi faol ishtirokini

ta’minlashdan iboratdir

178

.

Harakatning tashkiliy n gizini boshlang‘ich tashkilotlar tashkil etadi.

Boshlang‘ich tashkilotlar O‘zb kiston R spublikasining ma’muriy-hududiy

bo‘linishiga muvofiq Harakatning tuman va shaxar bo‘limlariga birlashadilar.

Boshlang‘ich tashkilot kamida b sh nafar Harakat a’zosining xohishiga asosan,

ularning yig‘ilishi qarori bilan tuziladi. Harakatda a’zolik yoshidagi o‘z qiziqishlari

bo‘yicha hamda turli ijtimoiy loyihalarni amalga oshirish maqsadida Harakat

tizimlari qoshida tuziladigan turli klublar va markazlarga birlashishlari mumkin.

Harakatning tuman va shahar bo‘limlari Qoraqalpog‘iston R spublikasi,

viloyatlar va Toshk nt shahar bo‘limlariga birlashadilar.

Kamolot Yoshlar ijtimoiy harakati homiyligida

spublika “Kamalak” bolalar tashkiloti faoliyat

yuritadi.

 “Kamalak” bolalar tashkiloti o‘z safiga o‘n yoshdan o‘n to‘rt yoshgacha bo‘lgan

bolalarni va o‘smirlarni milliy istiqlol g‘oyasi asosida Vatanning sodiq farzandlari

178

Kamolot nima? http://kamolot.uz/kamolot_nima.html

---

271

etib tarbiyalash, huquq va manfaatlarini ifodalash va himoya qilish, qobiliyatlarini

rivojlantirish maqsadida ixtiyoriy ravishda birlashtiradi

179

.

Bolalarnnig yana bir siyosiy huquqi sifatida, ularning murojaat qilish

huquqini e’tirof etish k rak. O‘zb kiston R spublikasi Konstitutsiyasining 35-

moddasiga ko‘ra har bir shaxs o‘zi va boshqalar bilan birgalikda davlat

organlariga, muassasalariga yoki xalq vakillariga ariza, taklif va shikoyatlar bilan

murojaat qilish huquqiga ega ekanligi ko‘rsatib o‘tilgan. Shuningd k, O‘zb kiston

spublikasining “Fuqarolarning murojaatlari to‘g‘risida”gi (yangi tahriri) va

1995-yil 30-avgustda qabul qilingan “Fuqarolarning huquqlari va erkinliklarini

buzadigan xatti-harakatlar a qarorlar ustidan sudga shikoyat qiliish to‘g‘risida”gi,

qonunlarida fuqarolarning huquqiy sohalardagi murojaatlarini asosiy qoidalari,

ko‘rib chiqish tartibi, muddati va hal etish prinsiplari b lgilangan. Shuningd k,

“O‘zb kiston R spublikasi Oliy Majlisi Inson huquqlari bo‘yicha vakili

(ombudsman) to‘g‘risida”gi Qonun kabi, inson huquqlariga oid maxsus qonunlarda

ham fuqarolarning murojaat qilish huquqlari b lgilab qo‘yilgan. Misol uchun,

O‘zb kiston R spublikasi Oliy Majlisi Inson huquqlari bo‘yicha vakili

(ombudsman)ning 2010-yildagi faoliyati bo‘yicha Hisobotida bola huquqlarini

buzilganligi to‘g‘risida 168 ta murojaat k lib tushgan

180

.

Vakolatli organlarga ariza, taklif va shikoyatlar bilan murojaat qilish – bu

fuqarolarning davlat va jamiyat ishlarini boshqarishda ishtirok etishining amaliy

shakllaridan biri bo‘lib, bu huquq – fuqarolarning siyosiy faolligini namoyon

qilish, ijtimoiy ishlarga qiziqishini, shuningd k, o‘zlarining huquqlarini himoya

qilishning muhim vositalaridan biridir

181

.

“Fuqarolarning huquqlari va erkinliklarini buzadigan harakatlar va qarorlar

ustidan sudga shikoyat qilish to‘g‘risida”gi Qonunga binoan, bola huquqlari va

erkinliklari buzilgan taqdirda, uning huquq va erkinliklarini amalga oshirish uchun

to‘siqlar bo‘lganda sudga shikoyat bilan murojaat qilishi mumkin. Shikoyat ota-

179

Kamolot nima? http://kamolot.uz/kamolot_nima.html

180

 O‘zb kiston R spublikasi Oliy Majlisi Inson huquqlari bo‘yicha vakilining (ombudsmannning) 2010-yildagi

faoliyati to‘g‘risida hisobot. –Toshk nt, 2011. –B.81

181

 O‘zb kiston R spublikasi Konstitutsiyasiga sharh. Mualliflar jamoasi. –T.: O’zbekiston, 2013.-B.165

---

272

onalar yoki boshqa qonuniy vakillar tomonidan, bola 14 yoshga to‘lgandan k yin –

yashash joyiga yoki harakatlari ustidan shikoyat qilinayotgan organ yoki

mansabdor shaxs joylashgan joyiga qarab b vosita bolaning o‘zi tomonidan sudga

riladi.

Murojaat qilish huquqining mohiyati shundaki, vakolatli davlat organlariga

fuqarolar ariza, taklif va shikoyat bilan murojaat qilganlarida bu organlarning

rahbarlari tomonidan fuqarolarning taklif va arizalarini ko‘rib chiqishlari rad

etilishi mumkin emas.

Ariza, taklif, shikoyatlarda tashkilot, muassasalar faoliyatini yaxshilash bilan

bir qatorda, ularning faoliyatidagi kamchiliklarni ko‘rsatuvchi va davlat hayotiga

oid ijtimoiy-siyosiy, ijtimoiy-madaniy tavsifdagi kamchiliklarni bartaraf etish

yo‘llari ham taklif etilishi mumkin. bu fuqarolarning jamiyat ishlarini

boshqarishidagi eng samarali usuldir

182

.

Ombudsmanning bola huquqlarini buzilish bilan holatlar bo‘yicha

shikoyatlarni ko‘rib chiqish natijasida Hisobotda “Afsuski, ijobiy hal qilingan

shkiotyalarnigg 30 foizga yaqini bolalar hayoti va faoliyatining turli sohalarida

ularning huquqlari va qonuniy manfaatlari kamsitilishi bilan bog‘liqdir. Yuzaga

lgan vaziyat O‘zb kistonda bolalar huquqlarini ta’minlash sohasidagi qonun

hujjatlarining ijro etilishi ustidan nazoratni va mansabdor shaxslarning

javobgarligini “Bola huquqlarining kafolatlari to‘g‘risida”gi Qonunga muvofiq

kuchaytirish lozimligi to‘g‘risida xulosa chiqarish imkonini b radi”, d b xulosa

qilinmoqda.

183

.

Qayd etish k rakki, barcha fuqarolarga taalluqli murojaat qilish huquqi, o‘z

navbatida bolalarga ham taalluqlidir. Bolalarning bu huquqlari o‘zlari, yoki odatda

ularning qonuniy vakillari orqali amalga oshiriladi. bolalarning bu huquqlardan

o‘zlari foydalanishi, yoki ota-onalari yo bo‘lmasa boshqa qonuniy vakillari orqali

foydalanishi qonunchilikda batafsil ko‘rsatib o‘tilgan.

182

 O‘zb kiston R spublikasi Konstitutsiyasiga sharh. Mualliflar jamoasi. –T.: O’zbekiston, 2013.-B.166

183

 O‘zb kiston R spublikasi Oliy Majlisi Inson huquqlari bo‘yicha vakilining (ombudsmannning) 2010-yildagi

faoliyati to‘g‘risida hisobot. –Toshk nt, 2011. –B.81

---

273

Bolalarning siyosiy huquqlari bo‘yicha xulosa qilish mumkinki, birinchidan,

bolaning davlat va jamiyat boshqarish bilan bog‘liq masalalardan ishtirok etishi

bilan bog‘liq huquqi, uning shaxsiy huquq va erkinliklariga nisbatan

ch klanganligi ch klanganligi bilan xarakt rlanadi va bu ch klanish uning

muomala layoqatining ch klanganligi bilan asoslanadi. Ikkinchidan esa, bolalar

“Kamolot” YoIH, kabi birlashmalarga birlashish oraqali, o‘zalarining huquq va

erkinliklari hamda qonuniy manfaatlarini nafaqat himoya qilishi mumkin, balki

ular bilan bog‘liq muammolarni hal qilish bilan bog‘liq siyosiy hayotda faollik

ko‘rsatishi mumkin. Uchindan esa, murojaat qilish huquqini amalga oshirish

orqali, o‘zlari yoki ularning qonuniy vakillari orqali nafaqat o‘z huquq va

erkinliklarini amalga oshiradi, himoya qiladi va tiklaydi, balki ularga mutassadi

tashkilotlar, organlar va mansabdor shaxslarning bu huquqlarni ta’minlash bilan

bog‘liq vakolatlari va majburiyatlarini samarali bajarishiga, jamiyatni “yaxshi

boshqarish” tizimini takomillashtirishga ko‘maklashadi.