|
VI BO’LIM. MUHANDIS – GEOLOGIK QIDIRUV ISHLARI
IX BOB.Muhandis – geologik qidiruv ishlari haqida umumiy tushuncha
41-§.Muhandis – geologik qidiruv ishlari haqida umumiy ma’lumotlar
Muhandis – geologik qidiruv ishlari qurilishda olib boriladigan muhandislik
tadqiqot ishlarining bir qismi bo’lib, har qanday inshootni qurish uchun tayyorlov
ishlaridan biri hisoblanadi.
Muhandis – geologik qidiruv ishlarining asosiy vazifasi qurilishga oid texnik
va iqtisodiy muammolarni hal etish uchun muhandis-geologik sharoitni
o’rganishdan iborat.
Muhandis-geologik qidiruv ishlarini olib borish uchun dastavval loyiha
tuzish lozim. Loyihada muhandis-geologik qidiruv ishlarida ko’zda tutilgan
maqsad va vazifalar, ularni olib borish usullari hamda bu ishlarning hajmi
ko’rsatiladi. Muhandis-geologik ishlarning hajmi shu ishlarni bajarish bosqichiga
va
joyning
muxandis-geologik
sharoitiga
bog’liq.
Avtomobil yo’llarini qurish muhandislik
geologiyasi oldiga juda katta vazifalarni
qo’yadi:
yo’l
yo’nalishini
tanlash,
yo’l
qoplamasini, ko’prik, lahimlarni loyihalash.Bu
vazifalar yo’l qoplamasining mustahkamligini,
yaxshi ishlashini ta’minlashi kerak. Shuningdek bu vazifalarga inshoot qurilishiga
kerak bo’lgan qurilish materiallarini qidirib topish ham kiradi.
Turli geologik jarayon va hodisalar: yuvilish, sel hodisasi, cho’kuvchanlik,
o’pirilish, ko’chki, ag’darma, yer qimirlashi kabilar yo’l qoplamasi
mustahkamligiga ta’sir etib, uning deformatsiyalanishiga olib keladi. Bu esa, o’z
navbatida, yo’lning me’yorida ishlashiga xalaqit beradi. Shu sababli yo’l qurib
359
bo’linganidan so’ng, uning ishlashi davomida ham yo’l qoplamasining
mustahkamligi kuzatib boriladi.
Yo’llarni loyihalashda ham boshqa qurilishlarni loyihalash kabi muhandis-
geologik ishlar ikki bosqichda olib boriladi:
Birinchi bosqich – yo’lning texnik loyihasi;
Ikkinchi bosqich – ish chizmasi.
Katta yirik yo’llarni loyihalashda, oldingi bosqichda texnik iqtisodiy asoslash
bo’yicha quriladigan inshootning maqsadga muvofiqligi, yo’lning yo’nalishini
tanlash va texnik ko’rsatkichlarni aniqlash uchun qidiruv ishlari olib boriladi.
Texnik-iqtisodiy asoslash loyihasi adabiyotlar va arxiv materiallari asosida
tuzilib, kuzatish va boshqa muhandis-geologik qidiruv ishlaridan iborat. Bu ishlar
qurilishning xo’jalik va iqtisodiy ahamiyatini aniqlab beradi.
Bu ma’lumotlar asosida inshootlar qurilishi kerak bo’lgan hududlarning
muhandis-geologik sharoiti aniqlanib, ulardan eng qulay joy tanlanib olinadi va
dastlabki muhandis-geologik ishlarning texnik iqtisodiy bosqichi bo’yicha
ishlashga kirishiladi. Dastlabki muhandis-geologik qidiruv ishlari bir necha yo’l
bo’yicha olib borilib, ulardan eng qulayi tanlab olinadi. Shu sababli bu qidiruv
ishlari olib borilayotganda tabiiy sharoitning eng asosiysiga ahamiyat beriladiki, bu
inshootni qurish uchun hal etuvchi hisoblanadi. Agar bir joy uchun texnik-
iqtisodiy asoslash loyihasi tuzilmagan bo’lsa, inshootni qurish uchun joyni
tanlashda texnik loyihaning boshlang’ich bosqichidagi ishlardan foydalaniladi.
Inshootlarni texnik loyihalash texnik loyihani tuzishdan boshlanadi.
Texnik loyiha – qurilish olib boriladigan asosiy hujjat hisoblanib, undan
inshootning qurilish maydoniga joylanishi, uning asosiy qichsmlari va
ko’rsatkichlari, mustahkamligi, inshootning qiymati, qurilish muddati va uning
ishlash muddatlari aniqlanadi.
Muhandislik qidiruv ishlari yo’llarni va boshqa inshootlarni loyihalash va
qurish uchun kerak bo’ladigan texnik jihatdan, aniq va iqtisodiy tomondan
360
maqsadga muvofiq ma’lumotlarni olish uchun aniq muhandis-geologik sharoitni
aniqlash uchun bajariladi.
Ish chizmasi bosqichida qidiruv ishlari texnik loyihalashda aniqlangan ba’zi
ishlarni to’ldirish uchun yoki ba’zi qo’shimcha ma’lumotlarni olish uchun
bajariladi. Bu bosqichda inshootning mustahkamligiga ta’sir etadigan ba’zi texnik
ma’lumotlar aniqlanadi va bu ishlarning ko’pchiligi inshootni qurish davrida olib
boriladi.
Oddiy inshootlar, ya’ni bir xil loyihadagi inshootlarni qurishda bitta bosqichli
loyihalar tuziladi.
Shunday qilib, muhandis-geologik qidiruv ishlari loyiha asosida bosqichma-
bosqich quyidagi ketma-ketlikda olib boriladi.
Umumiy muhandis-geologik qidiruv ishlari bosqichlarining tartibi:
Muhandis geologik ishlar tayyorgarlik ishlari, dala ishlari, laboratoriya ishlari va
xona ishlariga bo’linadi.
Tayyorgarlik ishlariga bajariladigan ishlarning rejasini tuzishga hudud haqidagi
ma’lumotlar bilan tanishish, qurilgan inshootlarni o’rganish ishlari kiradi.
Tayyorgarlik ishlarida bajariladigan ishlarning asosi va hajmi belgilanadi.
Dala ishlari quyidagilardan iborat:
1.
Muhandis-geologik tasvirlash;
2.
Qidiruv ishlari;
3.
Tajriba ishlari;
Muhandis-geologik qidiruv ishlari
Asosiy muhandis –
geologik qidiruv
ishlari
Qo’shimcha qidiruv
ishlari
Ish chizmasi
Dastlabki qidiruv
ishlari
Kuzatish ishlari
Texnik – iqtisodiy
asoslash
Texnik loyiha
361
4.
Doimiy kuzatishlar;
5.
Laboratoriya ishlari;
6.
Dala-xona ishlari.
Do'stlaringiz bilan baham: |
