Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

218

Odilqoriyev X.T. 

Davlat va huquq nazariyasi

di. O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi va qonunlarida nazarda tutil-

gan quyidagi mansabdorlik lavozimlarini sanab o‘tish mumkin: Prezident, Oliy 

Majlis Qonunchilik palatasining Spikeri, Bosh vazir, vazir, hokim, prokuror, 

sudya, boshqarma va bo‘lim boshliqlari, korxona, muassasa, tashkilotlar rah-

barlari va boshqalar. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti davlatimizdagi eng 

oliy mansabdor shaxs hisoblanadi.

Mansabdor shaxsning normativ-huquqiy hujjatlar loyihasini tayyorlash va 

uni qabul qilish bo‘yicha faoliyati huquq ijodkorligi hisoblanadi. Biroq, uning 

huquqni qo‘llash bilan bog‘liq xatti-harakati huquq ijodkorlik faoliyati doirasiga 

kirmaydi.

Huquq ijodkorligi jarayoniga turli-tuman hayotiy vaziyatlar, ijtimoiy omil-

lar (sotsial faktorlar) jiddiy ta’sir ko‘rsatadi. 

Ijtimoiy omillar

 huquqiy tartibga 

solish ehtiyojini aniqlashga, huquqiy hujjat loyihasini tayyorlashga, qonunchilik 

hujjati loyihasini muhokama qilish va qabul qilishga, pirovardida uning maz-

muniga u yoki bu tarzda ta’sir o‘tkazuvchi ijtimoiy hayot hodisalaridir. Huquq-

ni yaratish va shakllantirish jarayoniga eng avvalo iqtisodiy (moddiy), siyosiy, 

ijtimoiy, mafkuraviy va boshqa omillar ta’sir ko‘rsatadi. Shu bois huquq yaratish 

jarayonida ijtimoiy omillar imkon qadar to‘la hisobga olinsa, yaratilayotgan 

qonunlar (huquqiy hujjatlar) jamiyat rivojlanishining obyektiv qonuniyatlariga, 

taraqqiyot ehtiyojlariga shunchalik mos keladi, hayot bilan hamohang bo‘ladi

1

.

Ijtimoiy ahamiyatga molik muayyan normativ-huquqiy hujjatni yaratishda 

qonun chiqaruvchi organ, har qanday huquq ijodkorlik subyekti quyidagi vazi-

falarni bajarishi lozim bo‘ladi: 

– tegishli normativ-huquqiy hujjat qabul qilinishi zarurligini belgilovchi 

turli sotsial omillarni o‘rganish;

– huquqiy normalarni shakllantirish (loyihalashtirish) chog‘ida ijtimoiy 

va milliy qatlamlarning, sinflarning, butun jamiyatning turli-tuman manfaatla-

rini aniqlash va e’tibor bilan inobatga olish;

– tayyorlanayotgan huquqiy normalar loyihasini tarixan avval qabul 

qilingan analogik hujjatlar bilan va xorijiy davlatlarda bugungi kunda amal 

qilayotgan shunday huquqiy qoidalar bilan qiyosiy tahlil o‘tkazish;

– zaruriyat taqozo etganda ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishning 

oqilona variantlarini aniqlash uchun ijtimoiy eksperiment yo huquqiy eksperi-

ment (tajriba) o‘tkazish;

– loyihalashtirilayotgan huquqiy normaning huquqiy tizimda amal qilayot-

gan boshqa normalar bilan o‘zaro aloqasi va o‘zaro ta’sirining xususiyatlarini, 

tabiatini aniqlash kabi qator harakatlarni amalga oshirish

2

.

1 

Qarang: Оdilqoriyev Х.T. O‘zbekiston Respublikasida qonun chiqarish jarayoni. – T., 1995. – 83-bet.

2 

Batafsilroq qarang: Керимов Д.А. Культура и техника правотворчества. – М., 1991. – 23-bet.

---