Ergashxodjaeva Sh. Dj., Qosimova M. S

5.3. Marketingni ichki va tashqi muhiti, ularning o‘zaro bog‘liqligi 
 
Marketing  muhiti – bu korxonaning tashqarisida xarakatlanadigan sub’ektlar  va 
kuchlar  bo‘lib,  ular  uning  maqsadli  mijozlariga  bo‘ladigan  munosabatlarini  vujudga 
keltirish va qo‘llab – quvvatlashga ta’sir o‘tkazadilar. 
Korxonaning  marketing  faoliyatiga  murakkab  va  o‘zgaruvchan  bo‘lgan  tashqi 
muhit omillari ta’sir qiladi. 
Tashqi  muhit  sub’ektlari  –  ta’minotchilar,  vositachilar,  xaridorlar,raqobatchilar, 
kontakt(aloqa)  auditoriyalari  va  boshqalar  bo‘lib,  ular  korxonaning  marketing 
faoliyatiga yordam berish yoki to‘sqinlik qilishda ishtirok etadilar. 
Tashqi muhit omillari – demografiya, iqtisodiy, tabiiy, ilmiy – texnika, siyosiy – 
huquqiy va madaniylar bo‘lib, ular korxonaning marketing imkoniyatlarini yoki xavf 
– xatarini vujudga keltiradilar. 
Korxonalar uzluksiz ravishda tashqi muhit omillarini o‘zgarishini doimo kuzatib 
borishi va shu o‘zgarishlarga kerakli bo‘lgan javobni topishlari kerak. Bugungi kunda 

---

 
87 
tashqi  muhit  juda  ham  tez  o‘zgarib  bormoqda.  Oziq  –  ovqat  mollarini  sotish  hamda 
harid  qilish  jarayonini  kelgusida  qanday  o‘zgarishini  tasavvur  qilib  ko‘raylikchi? 
Dunyo ekspertlarining  fikricha, biz 2025  yillarga borib, oziq – ovqat  mollarini  harid 
qilish  uchun  katta  supermarketlarga  bormaymiz.  Ular  o‘rnini  Internet  orqali  amalga 
oshiriladigan  elektron  buyurtmalar  egallab,  kattayig‘imdagi  oziq  –  ovqatlar  uylarga 
eltib  beriladi.  Ya’ni,  savdo  va  etkazib  berish  bilan  shug‘ullanadigan  korxonalar 
birlashadilar. 
Xaridorlar  o‘zlariga  kerakli  bo‘lgan  tovarlarni  izlashga  vaqt  sarflamaydilar.  Bu 
ishlarni  ular  uchun  raqobatchilarni  tovarlari  narxini  taqqoslagan  holda  maxsus 
elektron  dasturlar  amalga  oshiradi.  Yana  bir  holat:  2025  yilga  borib,  kompyuter 
tovarlar  zahirasi  qachon  tugashini  hisoblab,  uni  siz  uchun  yaqin  oradagi 
supermarketga buyurtma beradi. 
Kelgusidagi bunday o‘zgarishlar, korxonalar rahbarlari va marketologlarni o‘yga 
solmoqda.  Shu  sababli  ham  marketing  xizmatlari  bunday  yangi  holatlarni  birinchi 
bo‘lib,  tadqiq  etib,  uning  chorasini  izlab  topishi  kerak.  Birinchidan,  ularda  zarur 
axborotlarni  yig‘ish  maxsus  uslublarga  ega  bo‘lgan,  marketing  tadqiqotlari  bor. 
Ikkinchidan esa, ular iste’molchilarni va raqobatchilarni yaxshi biladilar. Shu sababli, 
marketologlar  tez  o‘zgarayotgan  muhit  uchun  kerakli  bo‘lgan,  marketing 
strategiyalarini tezda ishlab chiqib, uni o‘zgartiradilar. 
Marketing muhiti – mikro va makromuhitdan iboratdir. 
Mikromuhit  –  bu  korxonaning  yaqin  atrofda  xarakatlanayotgan  va  uni 
mijozlariga xizmat ko‘rsatish qobiliyatiga ta’sir o‘tkazuvchi kuchlardir. 
Ularga 
korxona, 
ta’minotchilar, 
marketing 
kanallari 
ishtirokchilari, 
iste’molchilar, raqobatchilar va aloqa(kontakt) auditoriyalari kiradi (5.2-rasm). 
Marketing  vositachilariga  –  korxonaning  so‘nggi  iste’molchilariga  tovarlarni 
siljitish,  sotish  va  taqsimlash  bo‘yicha  yordam  beradigan  korxonalar  kiradi.  Ularga 
resellerlar, logistik firmalar, marketing agentliklari va moliyaviy vositachilari kiradi. 
Resellerlarga  –  ulgurji  va  chakana  savdo  bilan  shug‘ullanuvchi  korxonalar 
hamda alohida shaxslar, ya’ni tovarlarning taqsimot kanallari ishtirokchilari kiradi. 

---

 
88