O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi

 
Nazorat savollari: 
1.
 
Kalorik koeffitsientlar?
 
2.
 
Gess qonuni va uning xulosalari?
 
3.
 
Entropiya tushunchasining paydo bo‗lishi?
 

---

58 
 
4.
 
Raul qonunini tushuntiring?
 
5.
 
Elektr   o‗tkazuvchanlik?
 
6.
 
Solishtirma elektr   o‗tkazuvchanlik?
 
7.
 
Kolloid kimyoning asosiy vazifalari?
 
8.
 
Kolloidlarni xususiyatlari?
 
9.
 
Kolloid  sistemalarni  turmushda  va sanotda qo‗llanilishi?
 
10.
 
 Adsorbsiya?
 
 
8-Ma’ruza.  Kolloid sistemalarning klassifikatsiyasi va olinishi, tozalash 
usullari 
Reja: 
1. Kolloidlarning  olinish  usullari 
2. Disperslash usuli 
2. Kondensatsiya usuli 
3. Peptizatsiya usuli 
Tayanch  iboralar:
 
Kolloid,  kyuveta,  intensiv,  diffuziya,  psevdo  eritmalar, 
dispers sistemalar, sintetik materiallar, liofob,
 
kondensatsiya usuli. 
Kolloidlarning olinish  usullari.
  Kolloid eritmalar  xosil  kilish  usullari  bir-biriga 
qarama-qarshi  ikki  prinsipga  asoslangan.  Bu  prinsiplardan  biri  yirikrok 
zarrachalarni  maydalashdan,  ikkinchisi  esa  molekula  yoki  ionlardan  yirikrok 
zarrachalar  xosil  kilishdan  (agregatlashdan)  iborat:  birinchi  xil  usullar 
dispergatsiya  ikkinchilari  kondensatsiya  usullari  deyiladi.  Kolloid  sistemalarda 
dispers faza zarrachalarining ulchamlari 1 nm dan to 100 nm gacha bulishi kerak. 
Zarrachalarning  o‗lchami  ana  shunday  bo‗lgan  suyuq  kolloid  sistemani 
dispergatsiya    yo‗li  bilan  hosil  qilishning  ikkita  sharti  bor  –birinchidan  dispers 
faza moddasi shu dispersion muhitda mumkin qadar kam eruvchan kam eruvchan 
bo‗lishi lozim, ikkinchidan sistemada dispers faza va dispersion muhitdan tashqari 
yana uchinchi modda bo‗lishi kerak, bu modda kolloid zarrachalar sirtiga yutilib, 
dispers faza bilan dispersion muhit zarrachalari o‗rtasida mustahkam bog‗lanishni 
vujudga  keltiradi. Kolloid eritmalarni barqaror  qiladigan  moddalar stabilizatorlar 
deyiladi.  Dispergatsiya  usulida  kolloid  eritmalar  hosil  qilish  uchun  qattiq  jism 
stabilizator  bilan  birga  kukun  qilib  maydalanadi  yoki  elektr  yoxud  ultratovush 
yordami bilan suyuqlik ichida kukunga aylantiriladi. 
Qattiq  jismni  kolloid  zarrachalar  o‗lchamida  maydalash  uchun  kolloid 
tegirmon va virotegirmonlar ishlatiladi. 
Kolloid  tegirmonning  ishlashi  quyidagi  ikki  prinsipga  asoslanadi:  
1). moddani juda ham maydalash uchun tez-tez beriladigan engil zarblash yaxshi 
tasir  etadi:  2).  kolloid  tegirmonda  beriladigan  zarba  maydalanadigan  moddaning 
bevosita  o‗ziga  emas  balki  suyuqlik  orqali  beriladi.  Kolloid  eritmasi 
tayyolanadigan  modda  avval  maydalanadi,  suyuqlik  (dispersion  muhit)  va 
stabilizator  bilan  aralashtiriladi,  so‗rngra  u  teshik    orqali  tegirmonga  solinadi. 
Suyuqlik va uning ichidagi qattiq jism o‗qqa o‗rnatilgan kurakcha  yordami bilan 
tez  qorishtiriladi  (kurakcha  minutiga  10000  -15000  marta  aylanadi).  Natijada 
suyuqlik  va  qattiq  modda  zarrachalari  juda  tez  xarakatlanadi  va  xarakatsiz 
tishlarga  kelib  urilib,  maydalanadi.  Tayyor  maydalangan  maxsulot  tegirmoning 

---

59 
 
past  qismidagi  teshik  orqali  chiqarib  olinadi.  Eletrolit  qo‗shib,  erituvchi  bilan 
aralashtiriladi.  Kolloid  tegirmon  yordamida  bo‗yoq  oltingugurt,  grafit,  kvars  va 
boshqa  moddalarning  kolloid  eritmalari  tayyorlanadi.  Kolloid  oltingugurt 
meditsinada dori sifatida va qishloq xo‗jaligi zararkunandalarga qarshi kurashda 
ishlatiladi.