Qo’llanma / "Iqtisodiy ta’limda o’qitish texnologiyasi" seriyasidan Samarqand

2- §. Uy xo’jaligi faoliyat ko’rsatishida mutaassiblikning roli 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Firmaning 
faoliyat 
ko’rsatishini 
ko’rib 
chiqishda 
biz 
mutaassiblikning 
axborot 
xarajatlari 
va 
monitoring 
hamda 
opportunistiklikdan  ogohlantirish  xarajatlarini  pasaytirishdagi  rolini 
alohida  ko’rsatdik.  Firmadan  farqli  ravishda,  uy  xo’jaligining  faoliyati 
ko’proq  mutaassiblik  xususiyatiga  ega.  Buning  sababi  umuman 
transaksiya  xarajatlarini  tejashda  emas,  chunki  uy  xo’jaligi  doirasida 
barcha  o’zaro  munosabatlar  lokallashgan  bo’lib,  nazorat  qilish  osondir 
va 
ijtimoiy 
choralarni 
qo’llash  uchun  imkoniyatlar  mavjud. 
Mutaassibliklar rolini izohlash yo’llari bir nechta. 
Birinchidan,  o’z  atrofida  o’ziga  ma’qul  keladigan  muhitni 
yaratishga  bo’lgan  ehtiyoj  insonga  xos  xususiyatdir.  Bozorda  yoki 
fuqarolik  kelishuvi  sohasida  harakat  qila  turib,  inson  xoh  u  bozor 
kon’yunkturasi  yoki  siyosiy  beqarorlik  bo’lsin,  o’zgaruvchan  holatlar 
bilan  bog’liq  asablarning  taranglashuviga  doimiy  ravishda  duch  kelib 
turadi.  Oila  va  uy  xo’jaligini  tashkil  etish  insonga  o’zini  kundalik 
hayotining  bir  qismini  mutaassiblik  yordamida,  ya’ni  uzluksizlik  va 
oldindan  bilish  tamoyillariga  muvofiq  ravishda  tashkil  etish  imkonini 
beradi.  Odatiy  kundalik  hayot  monandlik,  insonning  shaxsiy 
xususiyatlariga  moslashgan  holda  xarakatlarning  avtonomiyasi  va 
oldindan  aytib  berilishini  ta’minlovchi  mutaassibliklar  doirasida 
kechadi. 
Aynan mutaassiblik bilan himoyalangan kenglik doirasida dastlab 
ishonch  me’yori  paydo  bo’ladi.  Entoni  Giddens  bolada  atrofdagi 
odamlarga  bo’lgan  ishonchning  paydo  bo’lishini  ota-onalarning  hatti-
xarakatlari bilan bog’laydi,  chunki ular bola  unda  o’zini  juda qulay  his 
qiladigan tashqi muhitdan himoyalangan kenglikni hosil qilgan holda u 
haqida qayg’urishadi. Ushbu kenglikda bola o’z hatti-harakatlarini to’liq 
nazorat  qila  oladi,  harakatlari  natijasiga  tashqi  omillar  deyarli  ta’sir 
qilmaydi. 
Ikkinchidan,  atrofdagi  odamlar  bilan  o’zaro  hamkorlikdagi 
ko’plab “o’yin qoidalari” (kelishuvlar: bozor, industrial, fuqarolik va b.) 
mavjud  sharoitda  insonda  u  o’zi  bilan  o’zi  yolg’iz  qolishi  mumkin 
bo’lgan  sohani  shakllantirishga  ehtiyoj  tug’iladi.  Boshqacha  aytganda, 
insonda “o’zi uchun kundalik hayotning uning boshqa kishilar va tabiat 
bilan muloqot aloqalari uning shaxsiyatli o’xshashlikka erishishi va uni 
saqlashga  ko’maklashuvchi  muhitni  yaratish  ehtiyoji  mavjud”.  Ushbu 
talab ikki sohani – shaxsiy va oshkora hayotni chegaralash orqali amalga 
oshiriladi.  
  
 

---

 
129