Agrotexnologiyalar instituti

DORIVOR O‟SIMLIKLARDA ILMIY IZLANISH ASOSLARI 
 
38 
 
-laboratoriya analizlarini uslubiy jixaidan aniq va to‗g‗ri bajarish,  
- laboratoriya va dala daftarini to‗g‗ri yuritish, 
- ish dasturi, ilmiy loyixa va xisobotlarni to‗g‗ri bajarish,  
-mustaqil fikr yuritadigan yuqori tafakkurli yosh mutaxasislar tayyorlash, 
2.Sistematik ilmiy izlanishlar moxiyati. Maqsad va vazifalari. 
Dala tajribalari olib borishda variantlarni to‗g‗ri joylashtirish muhim tadbirlardan 
biri xisoblanadi. 
Variantlarni  joylashtirishda  eng  avvalo  variantlar  soni  ,  xar  bir  variantning 
maydoni va tajriba uchun ajratilgan maydon kattaligi xisobga olinadi. 
Dala  tajribasi  olib  borishda  asosan  variantlarni  uch  xil  joylashtirish  usuli 
ko‗llaniladi. Bular: 
-standart joylashtirish, 
-sistematik joylashtirish (tartibli), 
-rendamizatsion joylashtirish (tartibsis), 
Variantlarni  joylashtirishning  standart  usuli  tajribada  standart  va  nazorat 
variantlarnitez-tez , odatda 1-2 yoki 3-4 variantdan keyin takrorlanib turish xususiyati 
bilan ajralib turadi.YA‘ni , tajribada o‗rganilayotgan variantlar soni kam bo‗lsa tez-tez 
xar  1-2  variantdan  keyin,  variantlar  soni  ko‗p  bo‗lsauzoqroq  3-4  va  5-6  variantdan 
keyin standart variant joylashtiriladi. 
1-jadval 
Variantlarni standart joylashtirish 
1st 
2 
3 
1st 
4 
5 
1st 
2 
3 
1st 
4 
5 
1st 
 
Variantlarni standart joylashtirish ko‗proq seleksiya va urug‗chilik bilan bog‗liq 
tajribalarda ko‗llaniladi.  Ayniqsa Davlat va nazorat nav sinashuchastkalarida bu usul 
keng ko‗llaniladi. Shuningdek standart usulni agrotexnik dalatajribalarda ham ko‗llash 
mumkin. 
Standart  usuli  dala  tajribalarida  tuproq  unumdorligi  muttasil  o‗zgarib  turishiva 
bir  biriga  yaqin  joylashgan  delyankalar  o‗rtasida  korrelyatsion  bog‗lanish  bo‗lish 
metodikasiga asoslanadi. 
Standart  usulida  har  bir  variant  o‗ziga  yaqin  bo‗lgan  kontrol  variant  bilan 
taqqoslanadi. YA‘ni, yer maydonining tuproq unumdorligini o‗zgarishi xisobga olgan 
holda  funksiyalarning  oraliq  sonini  topgan  holda  nazorat  variantining  hosildorligi 
chiziqli  interpolyatsiya  usulida  aniqlanadi.  Variantlarni  standart  usulida  joylashtirish 
eng  sodda  va  oddiy  usullardan  biri  bo‗lib,  undatuproq  unumdorligida  kuzatilib 
turadigan o‗zgarishlar ma‘lum darajada qoplanib turiladi. Shuningdek bu usulda olib 
boriladigan tajribalarda hatolik darajasi minimumga yaqinlashadi. 
Har bir o‗rganilayotgan variant oldida standart variantli joylashtirish bir karashda 
navlar  samaradorligi  va  agrotexnik  tadbirlar  to‗g‗risida  eng  aniq  baho  beradigandek 

---