Agrotexnologiyalar instituti

DORIVOR O‟SIMLIKLARDA ILMIY IZLANISH ASOSLARI 
 
186 
 
joylar  aniqlanadi  va  o'lchab  chiqiladi.  O'rim-yig'imni  boshlashdan  oldin  esa, 
joylardagi bug'doy qo'lda (agar kam bo'lsa) o'riladi, "yotib" qolgan bug'doylar bilan 
band  maydon  ko'p  bo'lsa,  mahsus  jatkalar  yordamida  o'rib  olinadi  va  keyinchalik 
kombaynlarda yanchiladi. 
Ildiz va ang 'iz qoldiqlarini hisoblash. 
Kuzgi  bug'doyda  ildiz  va  ang'iz  qoldiqlari  tajribaning  uch  takrorlanishida 
aniqlanishi kerak. 
Buning  uchun  tajribaning  har  variantidan  dioganal  bo'yicha  uch  nuqta 
belgilab olib, 25h25sm kenlikda tuproqning har 10sm qatlamida (0-10, 10-20, 20-
30  va  h.k.)  1  metrgacha  tuproq  olinadi.  Olingan  tuproq  namunalari  teshikchalari 
diametri 1mm bo'lgan  mahsus sitalarda yuviladi. Yuvib olingan ildizlar yahshilab 
quritiladi  va  0,1  g  aniqlikkacha  o'lchaydigan  mahsus  tarozilarda  tortiladi;  1m
2 
hisobida hisoblanadi ildiz va ang'iz qoldiqlari aniqlanadi. 
Masalan,  har  bir  nuqtada  (50h50sm.dan)  tegishli  ravishda  85,4;  92,6:  73,5g 
bug'doy  ildiz  va  ang'iz  qoldiqlari  aniqlansa  unda  ularning  o'rtachasi  83,8  g.ni 
tashkil etadi. 
Demak, olingan 83,8 g.ni 1m maydonga hisoblaymiz. 
 
O'q=Iq-Ns=83,8-4=335,2g.  
Ko'rinib turibdiki, 1m
2
da bug'doyning va anig'iz qoldig'i 335,2 g. Gektar 
bo'yicha ildiz va ang'iz qoldig'i quyidagicha hisoblanadi:  
AI= O'
q
-10000m
2
=335,2-10000m
2
=3352000 g yoki 
3 tonna 352 kg yoki 33,5 s/ga 
Bu yerda: I
q
-25h25sm ildiz va ang'iz qoldig'i, g. K
1
, K
2
, 
K
3
-belgilangan nuqtalardagi ildiz va ang'iz qoldiqlari,  
g. O'
q
-bug'doyning 1m
2
 dagi o'rtacha ildiz va ang'iz 
qoldig'i, g.  
AIq-bug'doyning bir gektardagi ildiz va ang'iz qoldig'i, g. 
Kuzgi  bug'doyning  qishlash  darajasini  va  nobud  bo'lgan  o'simliklar  sonini 
aniqlash. 
Kuzgi bug'doy o'simliklarining variantlar bo'yicha qishlashdan oldingi sonini 
qishlashda  va  keyingi  soni  bilan  taqqoslab  o'rganish  ularni  sovuqqa  qay  daraja 
chidamliligini va kelgusida olinadigan hosil salmog'ini belgilaydi. 
Kuzgi  bug'doyning  sovuqqa  chidamlik  darajasini  aniqlash  maqsadida  sovuq 
tushgandan  so'ng  har  oyning  uchinchi  o'n  kunligida  tajribaning  ikki 
takrorlanishidagi  tipik  va  tipik  bo'lmagan  joylardan  tuproq  bilan  birga  o'simlik 
namunalari qazib olinadi. 20 sm chuqurlikda 25 sm. li monolit yordamida mahsus 
qazish moslamalari bilan qazib olinadigan bu namunalarning tuplanish bo'g'ini va 
ildiz tizimiga zarar etmasligi lozim. 

---