Agrotexnologiyalar instituti

DORIVOR O‟SIMLIKLARDA ILMIY IZLANISH ASOSLARI 
 
103 
 
melioratsiya  obʼyektining  gidrologik  va  tuproq  sharoitlariga  taʼsir  etish 
xususiyatlari  takso-nomik  birliklar  (meliorativ  oblast,  rayon,  kichik  rayon, 
uchastka)ni ajratish uchun asos boʻladi; ularning doirasida meliorativ majmuaning 
tabaqalashtirilgan  parametrlari  (shoʻr  yuvish  va  sugʻorish  normalari,  suv  berish 
texnikasi  elementlari,  drenaj  tipi va  uning  jadalligi va boshqalar)  meliorativ  holat 
koʻrsatkichlarini  boshqariladigan  tartibga  solishni  va  optimal  meliorativ  rejimni 
taʼminlaydi.  Sugʻoriladigan  yerlarni  rayonlashtirishda  sizot  suvlarning  oqib 
chiqishining  gidrogeologik  sharoitlari  katta  ahamiyatga  ega.  Shunga  koʻra,  sizot 
suvlari  yetarli  darajada  va  kuchsiz  oqib  chiqib  ketadigan,  amalda  chiqib 
ketmaydigan  meliorativ  zonalarga  boʻlinadi.  Sugʻoriladigan  vohalar  va  zaxi 
qochiriladigan 
maydonlar 
geomorfologik 
tuzilishining 
oʻziga 
xosligi, 
gidrogeologik, tuproq jarayonlari sharoiti, yoʻnalishi alohida axdmiyatga ega. 
Litologomorfologik, gidrogeologik va tuproq sharoitlari turlicha boʻlgan katta 
xududni  Meliorativ  rayonlashtirishda  bir  zona  ichida  bir  nechtadan  meliorativ 
oblastlar,  rayonlar,  bir  necha  kichik  rayonlar  boʻlishi  mumkin.  Mas,  Qarshi 
choʻlini  Meliorativ  rayonlashtirish  da  2  ta  zona  (boʻz  va  choʻl),  6  ta  meliorativ 
oblast,  15  ta  rayon,  31  ta  kichik  rayon  farqlangan  (M.  M.  Rasulov,  1976). 
Sugʻoriladigan  yerlarni  Meliorativ  rayonlashtirishda  qoʻllaniladigan  tadbirlarni 
belgilashda yerdan foydalanish koeffitsiyenti ham hisobga olinadi. 
Meliorativ rayonlashtirishda har bir meliorativ oblast, rayon, kichik rayon va 
ulardagi  tuproq  guruhi  uchun  tavsiya  etiladigan  tadbirlar  turi,  tarkibi  va  koʻlami 
obʼyektning tabiiy hamda irrigatsion-xoʻjalik sharoitlarini atroflicha hisobga olinib 
belgilanadi.  Meliorativ  rayonlashtirish  bajariladigan  ishlarning  texnik  yechimi 
uchun ilmiy asos boʻladi.