Ўзбекистон республикаси алоқА, ахборотлаштириш ва



Download 1,58 Mb.
Pdf ko'rish
bet17/177
Sana05.01.2022
Hajmi1,58 Mb.
#317970
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   177
Bog'liq
Ўзбекистон республикаси ало А, ахборотлаштириш ва

Davlat budjet
i davlat moliya tizimining bosh bo‘g‘ini hisoblanadi. U davlat boshqaruv 
organlari funksiyalarini ta’minlash uchun markazlashgan pul fondlarini shakllantirish va ishlatish 
shaklidir.  
Davlat budjeti
  mamlakatning asosiy moliyaviy rejasi hisoblanadi va qonuniy tarzda Oliy 
Majlis tomonidan tasdiqlanadi. Davlat budjeti orqali davlat xalq xo‘jaligi taraqqiyotini, ijtimoiy-
madaniy tadbirlarni, mudofaani, davlat hokimiyat va boshqaruv organlarini saqlashni 
moliyalashtiradi.  
 
MOLIYA TIZIMI 
Korxonalar, tashkilotlar va 
muassasalar moliyasi 
 
Davlat moliyasi 
 
Sug‘urta  
T
ij
or
at
 a
sos
ida
 f
aol
iya
t k
o‘
rs
at
uvc
hi
 kor
xona
la

mo
liy
as

N
ot
ij
or
at
 f
aol
iya
t bi
la

shug‘
ul
la
nu
vc
hi
 
tash
k
il
o
tl
ar
 v

m
u
assa
sa
la
r mo
liy
as

Ja
mo
at 
b
ir
la
sh
ma
la
ri mo
liy
as

Ijt
imo
iy
 s
u
g
‘u
rta
 
S
ha
xs
iy s
ug
‘ur
ta
 
M
ul
ki
y s
ug
‘ur
ta
 
Ja
vobga
rl
ik s
ug‘
ur
ta
si
 
T
ad
b
irk
o
rlik
 ta
v
ak
k
alc
h
ilik
la
ri s
u
g
‘u
rta
si
 
D
avl
at
 budj
et

B
udj
et
da

ta
shqa
ri
 f
ondl
ar
 
D
avl
at
 kr
edi
ti
 


 
 
 
13
 
 
Budjetdan tashqari fondlar
  -  bu davlat hukumati va mahalliy hokimiyatlarning budjetga 
kiritilmaydigan xarajatlarni moliyalashtirish bilan bog‘liq bo‘lgan mablag‘laridir. Budjetdan 
tashqari  fondlarning shakllanishi oddiy soliq to‘lovchi uchun soliqlardan hech qanday farq 
qilmaydigan majburiy maqsadli ajratmalar hisobidan amalga oshiriladi. Budjetdan tashqari 
fondlarga ajratmalar summasining asosiy qismi tannarx tarkibiga kiritiladi va ish haqi fondiga 
nisbatan foizlarda o‘rnatiladi.  
Budjetdan tashqari fondlarning maqsadga muvofiq amal qilishi muhim ijtimoiy, iqtisodiy 
tadbirlarni moliyalashtirishni operativ amalga oshirish imkonini beradi. Davlat budjetidan farqli 
ravishda budjetdan tashqari fondlar mablag‘larining sarflanishi hokimiyat organlari tomonidan 
kamroq nazorat qilinadi. Bu, bir tomondan, ularning ishlatilishini yengillashtiradi, boshqa 
tomondan esa, bu mablag‘larni to‘la bo‘lmagan hajmda sarflash imkonini beradi. Shuning uchun 
budjetdan tashqari fondlar mablag‘lari sarflanishi nazoratini kuchaytirish maqsadida budjetdan 
tashqari fondlarni ularning sarflanishi bosqichida maqsadli yo‘nalishni saqlagan holda davlat 
budjetiga konsolidatsiya qilindi (birlashtirildi).  
Sug‘urta 
-  ishlab chiqarish munosabatlarining zaruriy elementidir. U ijtimoiy ishlab 
chiqarish jarayonidagi moddiy zararlarni qoplash bilan bog‘liqdir. Normal takror ishlab chiqarish 
jarayonining muhim sharti uning uzliksizligi va to‘xtovsizligi hisoblanadi. Ishlab chiqarishning 
doimiy yangilanib borishi insonlarning barcha ijtimoiy-iqtisodiy formatsiyalarda, shu jumladan 
rivojlangan jamiyatda ham mavjud extiyojlarini qondirish uchun zarurdir. 
Agarda ijtimoiy ishlab chiqarish jarayoni tabiiy ofatlar yoki boshqa favqulodda 
hodisalarning (yong‘inlar, portlashlar, epidemiyalar va b.) salbiy  oqibatlari ta’sirida to‘xtasa yoki 
buzulsa, u holda jamiyat, avvalo, turli oldini olish tadbirlarini amalga oshirishga, mabodo ular 
ko‘zlangan natijani bermasa, u holda yetkazilgan moddiy zararni qoplashga, ishchi kuchini takror 
ishlab chiqarishning normal sharoitlarini qayta tiklashga majbur bo‘ladi. 
Xo‘jalik yurituvchi subyektlar moliyasi mamlakat yagona moliya tizimining asosi 
hisoblanadi. U ijtimoiy mahsulot va milliy daromadni yaratish va taqsimlash jarayoniga xizmat 
ko‘rsatadi hamda markazlashgan pul fondlarini shakllantirishning bosh omili hisoblanadi. 
Korxonalar moliyasining holatiga markazlashgan pul fondlarining moliyaviy resurslar bilan 
ta’minlanganligi bevosita ta’sir ko‘rsatadi. Bunda shuni alohida ta’kidlash lozimki, korxonalar 
moliyasidan mahsulot ishlab chiqarish va realizatsiya qilish jarayonida faol foydalanish bu 
jarayonda budjet, bank krediti hamda sug‘urtaning ishtirokini rad etmaydi.  
Bozor iqtisodiyoti sharoitida xo‘jalik-operativ va moliyaviy mustaqillik asosida korxonalar 
o‘z faoliyatlarini albatta foyda olish maqsadida tijorat asosida amalga oshiradilar. Ular mustaqil 
ravishda mahsulot realizatsiyasi tushumini taqsimlaydilar, ishlab chiqarish va ijtimoiy 
maqsadlardagi fondlarni shakllantiradilar va sarflaydilar, kredit resurslari va fond bozori 
resurslaridan foydalanib mahsulot ishlab chiqarishni kengaytirish uchun zarur mablag‘larni 
topadilar. Tadbirkorlik faoliyatining rivojlanishi korxonalar mustaqilligining kengayishini, arzimas 
davlat aralashuvini bartaraf qilishning va shu bilan birga ishning haqiqiy natijasi uchun javobgarlik 
xissining oshirilishini ta’minlaydi.  
Budjet munosabatlari deb respublika va mahalliy davlat organlarining xo‘jalik subyektlari, 
shuningdek aholi bilan markazlashgan pul fondlarini shakllantirish va ishlatish bilan bog‘liq 
bo‘lgan moliyaviy munosabatlarga aytiladi.  
Budjet moliya resurslarini kerakli soha va yo‘nalishlarda jamlab davlatni iqtisodiyotni 
boshqarish va ijtimoiy siyosatni amalga oshirishga imkoniyat beradi. Bunda budjet resurslarining 
daromad qismi bo‘yicha shakllanishi, undan samarali foydalanish nazorat qilinadi. Taqsimlash va 
nazorat funksiyalari orqali budjetning iqtisodiy kategoriya sifatidagi mohiyati yuzaga chiqadi. Shu 
yo‘l bilan budjet davlat daromadlari va xarajatlarini rejalashtiruvchi moliyaviy munosabatlarni 
bildiradi. Budjet ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishga ta’sir etuvchi qudratli iqtisodiy dastak sifatida 
yuzaga chiqadi.  
Davlat moliyasi davlatni kerakli iqtisodiy, ijtimoiy va siyosiy funksiyalarini bajarish uchun 
pul mablag‘lari bilan ta’minlashga yo‘naltirilgan moliya tizimining muhim bo‘g‘inidir.  
Sanab o‘talgan turli xildagi funksional vazifalarni bajaradigan bo‘g‘inlar bo‘yicha davlat 
iqtisodiy va ijtimoiy jarayonlarning tarmoqli va hududiy muammolarining yechimlari keng 
miqyosda ta’sir ko‘rsatadi.  


 
 
 
14
 
 
 

Download 1,58 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   177




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish