Bog'liq Ўзбекистон республикаси ало А, ахборотлаштириш ва
Xalqaro rivojlanish assotsiatsiyasi (XRA)
Jahon banki tarkibiga kirib, uning faoliyati kam rivojlangan mamlakatlarga moliyaviy yordam
ko‘rsatishdan iborat.
Xalqaro rivojlanish assotsiatsiyasiga 170 ga yaqin davlat a’zodir.
Xalqaro rivojlanish assotsiatsiyasining kredit siyosatiga binoan, kreditlar MBRR foizlarini
to‘lashga imkoniyati bo‘lmagan davlatlargagina berilishi mumkin. Xalqaro rivojlanish
assotsiatsiyasi kreditlarini (bulardan foiz olmaydi) olish imkoniga yalpi ichki maxsulot aholi jon
boshiga yiliga 800 dollardan oshmagan davlatlar ega bo‘lishi mumkin, ammo xalqaro rivojlanish
assotsiatsiyasi amaliyotida ko‘pgina davlatlarga ushbu ko‘rsatgich 700 dollardan oshmagan taqdirda
kredit beradi. Ushbu bank kreditlari 35-40-yil muddatga berilib, kredit olingan birinchi 10-yil
davomida hech qanday qaytaruv to‘lovlari to‘lanmaydi.
Xalqaro rivojlanish assotsiatsiyasi MBRR ga o‘xshab kapital bozorida qo‘shimcha
mablag‘lar jalb etish imkoniyatiga ega emas. Har 3 yilda uning jamg‘armasini donor mamlakatlar
mablag‘ bilan to‘ldirib turadi. A’zolik badallari ularning MBRR ga bo‘lgan badallari bilan
taqqoslanib, Xalqaro rivojlanish assotsiatsiyasi a’zolarining kelishuviga nisbatan 2 guruhga:
rivojlangan mamlakatlar va sust rivojlangan mamlakatlarga bo‘linadi.
Birinchi guruhga kiruvchi davlatlar erkin konvertatsiyalanadigan valyutada to‘lab, ular
asosan moliyalashtirish uchun ishlatiladi.
Ikkinchi guruhga kiruvchi davlatlar badalining o‘ndan bir qismini erkin
konvertatsiyalanadigan valyutada to‘lab, qolgan qismini miliy valyutada to‘lashi mumkin.
Jahon banki tashkilotlari –
Xalqaro tiklanish va taraqqiyot banki (XTTB) va
Xalqaro rivojlanish uyushmasi (XRU) bilan hamkorlik katta axamiyatga ega. Ularni bitta markaziy masala:
rivojlanayotgan mamlakatlarda mexnat unumdorligini oshirish va xalqaro turmush sharoitini
yaxshilash yo‘li bilan ularda ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotga yordam berish vazifasini birlashtirdi.
Butun dunyodagi xususiy investorlar bilan yaqindan hamkorlik qiluvchi va rivojlanayotgan
mamlakatlarning tijorat korxonalariga mablag‘ ajratuvchi
Xalqaro moliya korporatsiyasi (XMK),
shuningdek notijorat tavakkalchilikka qarshi kapital mablag‘ni sug‘urta qilish yo‘li bilan
rivojlanayotgan mamlakatlarga bevosita chet el investitsiyalarini jalb qilish maqsadida tuzilgan
Investitsiyalarini kafolatlash xalqaro agentligi (IKXA) ham ana shu maqsadni ko‘zlaydi.
Xalqaro tiklanish va taraqqiyot banki (XTTB), Xalqaro moliya korporatsiyasi (XMK),
Investitsiyalarini kafolatlash xalqaro agentligi (IKXA) va Xalqaro rivojlanish uyushmasi (XRU)
birgalashib Jahon banki guruhini tashkil qiladi.
Ana shu 4 tashkilotdan eng kattasi va eskisi 1945-yilda tuzilgan Xalqaro tiklanish va
taraqqiyot banki (XTTB) dir.
XTTB resurslarining katta qismini Yevropa, Yaponiya va AQSh sarmoya bozorlaridan
o‘rtacha va uzoq muddatli qarz olish hisobidan jalb qiladi.
XTTB yo‘li bilan O‘zbekistonga, hususan, seleksiya tadbirlari vositasida paxta yetishtirish
usullarini zamonaviylashtirib, uning jahon bozoriga chiqishiga ko‘maklashishi va unumdorlikni
oshirish uchun baza yaratish maqsadida 66 mln. dollar berilyapti. Bundan tashqari muassasalarni
isloh qilishni davom ettirish uchun 120 mln. dollar ajratish mo‘ljallangan.
Xalqaro moliya korporatsiyasining loyixalari O‘zbekistonda XMKning loyixalari amalga
oshirishdagi roli asosan loyihadan oldingi tadqiqotlarni o‘tkazishdan, texnik-iqtisodiy asoslarni
tayyorlashda qatnashishidan va chet ellik sheriklarini jalb qilishdan iborat.
Investitsiyalarini kafolatlash xalqaro agentligi (IKXA) - Jahon banki xuzurida 1988-
yildagina tuzilgan eng Yangi tuzilmadir. Uning asosiy vazifasi notijorat tavakkalchilikdan kelib
chiqish mumkin bo‘lgan zararlarda investorlarga beriladigan kafolat hisobiga, shuningdek, sarmoya
oqimini yo‘naltiruvchi va rag‘batlantiruvchi qulay investitsiya muhitini va axborot bazasini
yaratishda ko‘maklashuvchi a’zo mamlakatlarga maslahat xizmati ko‘rsatish yo‘li Bilan
rivojlanayotgan mamlakatlar iqtisodiyotini mustahkamlash maqsadida investitsiyalar oqimiga
yordam berishdir.
