Ўзбекистон республикаси алоқА, ахборотлаштириш ва

3.
 
Uy xo‘jaliklarining xarajatlari 
 
Iqtisodiy fanda uy xo‘jaliklarining xarajatlarini turkumlashga turlicha yondoshuvlar mavjud. 
Uy xo‘jaliklarining xarajatlarni ularni amalga oshirilishining davriyligi (chastotasi) nuqtai nazaridan 
uchta umumlashgan guruhlarga bo‘linadi: 
1)
 
qisqa muddatli xarajatlar; 
2)
 
o‘rta muddatli xarajatlar; 
3)
 
uzoq muddatli xarajatlar. 
Uy xo‘jaliklari tomonidan amalga oshiriladigan xarajatlar ularning funksional vazifalari 
bo‘yicha quyidagi asosiy guruhlarga bo‘linadi: 
a)  shaxsiy iste’mol xarajatlari (tovarlar sotib olish va xizmatlarga to‘lovlar); 
b)  soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar; 
v)  pul jamg‘armalari va omonatlari. 
Uy xo‘jaliklari xarajatlarini kelgusi tavsifi uchun ularni turkumlashning boshqacha 
variantidan foydalanish mumkin. Ular yuqoridagi ikkita mezonni umulashtirish imkonini beradi. Bu 
variant uy xo‘jaliklari budjetining xarajatlar qismini uchta asosiy bo‘limga bo‘lishni nazarda tutadi: 

---

 
 
 
138
 
 
1.
 
Majburiy to‘lovlar. 
2.
 
Iste’mol xarajatlari. 
3.
 
Pul omonatlari. 
Uy xo‘jaliklarining majburiy to‘lovlari uning real daromadlarini qisqartiradi. Bunday 
xarajatlarga soliqlar va boshqa davlat majburiy to‘lovlarini to‘lash hamda kommunal xizmatlar 
uchun to‘lovlar kiradi. Mazkur modda bo‘yicha uy xo‘jaliklari qanchalik pul mablag‘larini ko‘p 
sarflasalar, shunchalik oz pul mablag‘larini joriy iste’mol va jamg‘arishga yo‘naltirishi mumkin.  
Tovarlar sotib olish va xizmatlarga to‘lovlar bo‘yicha iste’mol xarajatlari shaxsiy yoki 
oilaviy ehtiyojlarni qondirish bilan bog‘liq. 
Tovarlar sotib olish va xizmatlarga to‘lovlar bo‘yicha xarajatlarning miqdori chakana 
narhlarga, oilaning konkret narsalarga ehtiyojiga, ularning pul daromadlarini hajmiga va oila 
tomonidan to‘lanadigan soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar summalariga bog‘liq. 
Uy xo‘jaliklarining iste’mol uchun qiladigan xarajatlarini 
joriy xarajatlar 
va 
  kapital 
xarajatlarga 
ajratish maqsadga muvofiq. 
Iste’mol xarajatlari va soliqlar va majburiy to‘lovlar to‘langanidan so‘ng qoladigan pul 
daromadlarining bir qismi pul jamg‘armalari va omonatlarining manbai hisoblanadi. Alohida uy 
xo‘jaliklari uchun bu jamg‘armalar “qora kun” uchun olib qo‘yiladi yoki qimmatbaho tovar sotib 
olishga yo‘naltiriladi. Boshqa uy xo‘jaliklari uchun yuqori darajali daromadlar ularning bir qismini 
qo‘shimcha daromad olish uchun va inflyatsiyadan saqlanish uchun, ya’ni qimmatli qog‘ozlar sotib 
olish, bank omonatlari qo‘yish va b. uchun jamg‘arishga yo‘naltirilishi mumkin.