Jinoyat huquqi va kriminologiya

Foydаlаnilgаn аdаbiyotlаr ro’yxаti

 ..................................................................... 63 

 

 

 

 

 

 

---

3 

 

KIRISH 

 

Bitiruv-malakaviy  ishi  mavzusining  dolzarbligi.

  O’zbekiston  Respublikasi 

mustaqillikka  erishgach,  o’z  oldiga  inson  huquq  va  erkinliklari  tom  ma’noda 

ta’minlanadigan  demokratik  huquqiy  davlat  va  erkin  fuqarolik  jamiyati  qurish 

vazifasini  qo’ydi.  Bu  vazifa  o’z  navbatida  mamlakat  hayotining  har  bir  sohasini 

tubdan isloh qilish, islohotlarning huquqiy, iqtisodiy, tashkiliy va boshqa asoslarini 

ishlab chiqish hamda har bir sohadagi ishlarni tizimli tashkil qilishni taqozo etardi. 

Mamlakatimizda  bu  boradagi  ishlar  jadal  sur’atlarda  boshlab  yuborildi  va 

islohotlar bosqichma-bosqich amalga oshirila bormoqda.  

 

Mazkur  bitiruv-malakaviy  ishining  dolzarbligi  ham  bugungi  kunda 

mamlakatimizda amalga  oshirilayotgan tub islohotlarning  mazmun-mohiyati bilan 

asoslanadi. Jinoyat qonunchiligini liberallashtirish o’z navbatida jazo, uni tayinlash 

masalalarini  ham  qayta  ko’rib  chiqishni  taqozo  etadi.  Chunki,  jinoyat-huquqiy 

islohotlarning  tub  maqsadi  jinoyat  uchun  jazolash  emas,  balki  jinoyatchilikning 

oldini  olish,  uni  imkoni  boricha  kamaytirish,  fuqarolarni  qonunga  itoat  va  hurmat 

ruhida  tarbiyalashdan  iboratdir.  Zero,  mamlakatimiz  Prezidenti  ta’kidlaganidek, 

“jinoyatchilikning  oldini  olish,  unga  qarshi  kurashish  samaradorligi  jazoning 

og’irligi  va  shafqatsizligiga  emas,  balki  birinchi  navbatda,  qonunni  buzgan 

shaxsning jazoning muqarrarligini nechog’lik anglashiga bog’liq”

1

. 

 

Bir  shaxs  tomonidan  bir  necha  jinoyatlar  sodir  etilish  holatlari  har  qanday 

mamlakat hayotida uchraydigan hodisa hisoblanadi. Bizning mamlakatimizda ham 

bu  sohada  amalga  oshirilayotgan  ishlarga  qaramasdan  bir  shaxs  tomonidan  bir 

necha  jinoyatlar  sodir  etilish  holatlari  ko’plab  uchramoqda.  Xususan,  birgina 

Jinoyat  ishlari  bo’yicha  Toshkent  shahar  Mirzo  Ulug’bek  tumani  sud  arxivining 

2015-yilda  ko’rilgan  ishlarini  o’rganib  chiqqanimizda  yil  davomida  ko’rilgan 

barcha  jinoyat  ishlarining  39  %  izida  bir  necha  jinoyatlar  sodir  qilish  holatlari 

uchradi.  Bu  ko’rsatkichning  o’zi  ham  mavzuning  nechog’li  ahamiyatli  ekanligini 

ko’rsatadi. 

Jinoyat-huquqiy 

sohani 

liberallashtirish 

jarayonida 

jinoyat 

qonunchiligiga  bir  qator  o’zgartishlar  kiritildi  va  ularning  ma’lum  bir  qismi  jazo 

                                                             

1

 Karimov I.A. Adolat – qonun ustuvorligida. // Xalq so’zi. 2001-yil 30-avgust.  

---

4 

 

tayinlash  bilan  bevosita  aloqadordir.  Lekin  shunga  qaramasdan  jinoyat 

qonunchiligini  tanqidiy  tahlil  qilish,  sud-tergov  amaliyotini  kuzatish  va  xorij 

tajribasini  o’rganish  bu  sohada  hali  hal  qilinishi  lozim  bo’lgan  muammolar 

yetarlicha  ekanligini  ko’rsatmoqda.  Ayniqsa,  qanday  holatlarda  jinoyatlar  jami 

bo’yicha  jazo  tayinlash  qoidalarini  qo’llash  lozimligi,  jazolarni  qo’shish  orqali 

yagona  jazo  tayinlash,  qo’shimcha  jazo  tayinlash  borasidagi    xatoliklar  shular 

jumlasidandir. 

Buning 

natijasida 

esa, 

sohada 

jinoyat 

qonunchiligining 

insonparvarlik,  odillik  prinsiplari,  qonunning  vaqt  bo’yicha  amal  qilish  kabi 

prinsipial qoidalari buzilayotganlik hollari uchrab turibdi.