Мактабгача таълим муассасаларининг тарбия жараёнида мультмедия технологияларидан фойдаланиш

 

44 

 

 

 

 

KIRISh 

 

Mavzuning  dolzarbligi:

  Bugungi  kunda  barkamol  avlodni  tarbiyalashda 

yoshlarni  intelektual  salohiyatini  ruyobga  chiqarish  va  ularning  har  tomonlama 

rivojlangan  shaxs  etib  voyaga  yetkazish  –  davlatimiz  siyosatini  ustivor yo’nalishga 

aylangan. 

---

 

5 

Chunki  jismoniy  sog’lom  ma’naviy  yetuk  shaxslargina  buyuk  kelajakni 

yaratadi. 

Mamlakatimizda  Milliy  mustaqillik  qo’lga  kiritilgandan  keyin  ta’lim-tarbiya 

ishlariga  jiddiy  e’tibor berildi. 

Jumladan,  ta’lim  qonuni  va  kadrlar  tayyorlash  milliy  dasturning  hamda 

tegishli  me’yoriy  hujjatlarning  qabul  qilishni  sohada  tub  islohatlarning  amalga 

oshirishga xizmat  qilmoqda. 

Kadrlar  tayyorlash  milliy  dasturi    “O’zbekiston  –  kelajagi  buyuk  davlat” 

g’oyasiga  asoslanadi    va    unga  xizmat  qiladi.  Ana  shu    buyuk  maqsad 

mamlakatimizning   barcha qatlamlarini   va halqimizni  birlashtiradi.      

Barkamol  avlodni  shakllantirish  dastlab  oilada,  sungra  maktabgacha  ta’lim 

muassasasida  amalga  oshiriladi.  Bu  borada  Prezident  I.Karimovning  "Yuksak 

ma’naviyat-yengilmas  kuch"  asarida  "Ko’p  yillik  ilmiy  kuzatish  va  tadqiqotlar 

shuni  ko’rsatadiki,  inson  o’z  umri  davomida  oladigan  barcha  axborotning  70 

foizini  5 yoshgacha bo’lgan davrda olar ekan. 

Bolaning  ongi  asosan  5-7  yoshda  shakllanishini  inobatga  oladigan  bo’lsak, 

aynan  ana  shu  davrda  uning  qalbida  oiladagi  muhit  ta’sirida  ma’naviyatning  ilk 

kurtaklari  namoyon  bo’la  boshlaydi",  -  deb  ta’kidlanadi.  Ushbu  fikrlar 

maktabgacha  ta’lim  muassasalar  (MTM)ga  ham  taalluqlidir.                    O’zbekiston 

Respublikasi  "Ta’lim  to’g’risida"gi   Qonunining 10-moddasida ta’lim turlari sanab 

o’tilib,  uning  birinchi  turi  -  "Maktabgacha  ta’lim"  ekanligi  ta’kidlangan. 

Shuningdek,  11-moddasida:  "Maktabgacha  ta’lim  bola  shaxsini  sog’lom  va yetuk, 

maktabda  o’qishga  tayyorlangan  tarzda  shakllantirish  maqsadini  ko’zlaydi.  Bu 

ta’lim  olti-yetti  yoshgacha  oilada,  bolalar  bog’chasida  va  mulk  shaklidan  qatiy 

nazar boshqa ta’lim muassasalarida  olib boriladi", - deyilgan. 

Kadrlar  tayyorlash  milliy  dasturiga  uzluksiz  ta’limga  alohida  e’tibor 

qaratilgan  bo’lib    3.3  bandida  uzluksiz  ta’limning  dastlabki  bosqichi  maktabgacha 

ta’lim  ekanligiga  e’tibor qaratilgan. 

---

 

6 

Darhaqiqat,  ta’lim-tarbiya  qanchalik  erta  boshlansa  uning  samarasi 

shunchalik  erta  namoyon  bo’ladi  va  insonning  butun  hayot  tarziga  ijobiy  ta’sir 

qiladi. 

 «Maktabgacha  ta’lim»  atamasi  1997  yilda  YuNESKO  qarori  bilan  kiritilgan 

bo’lib,  uzluksiz  ta’lim  tiziminining  birinchi  bosqichini  tashkil  etadi.  O’zbekiston 

Respublikasi  «Kadrlar  tayyorlash  milliy  dasturi»da  ta’kidlanishicha,  «Uzuksiz 

ta’lim  kadrlar  tayyorlash  tizimining  asosi  bo’lib,  O’zbekiston  Respublikasi 

ijtimoiy-iqtisodiy  taraqqiyotini  ta’minlovchi  shaxs,  davlat  va  jamiyatning 

iqtisodiy,  ijtimoiy,  ilmiy-texnikaviy  va  madaniy  ehtiyojlarni,  qondiruvchi  ustivor 

sohadir». 

Maktabgacha  ta’lim  bolalarning  sog’lom  va  har  tomonlama  yetuk  shaxs 

bo’lib  shakllanishiga,  o’qishga  bo’lgan  havaslarini  uyg’otishga,  muntazam 

ravishda  ta’lim  olishlariga  imkon  yaratadi  va  maktabgacha  ta’lim  muassasalarida 

amalga  oshiriladi. 

Hozirgi  vaqtda  maktabgacha  ta’lim  muassasalariga-maktabgacha  ta’lim 

muassasasi-boshlang’ich  maktab  majmualari,  «Mehribonlik»  uylari,  «bolalar 

qishlog’i»  va  boshqa  muassasalar  kiradi.  Bularning  aksariyat  qismi  davlat 

tasarrufida  bo’lib, ayrimlari  xususiy MTMlari  hisoblanadi. 

So’ngi  statistik ma’lumotlarga   qaraganda   respublikamiz  bo’yicha  MTM 

soni 6135 tani tashkil  qiladi,  ularga  508235  nafar (20,4 foiz) bola qamrab olingan. 

 

Bu  esa,  har  100  tadan  20  nafari  bola  MTM  ga  jalb  qilinganligini 

ko’rsatadi. 

 

Shuningdek,  respublikamizda 80 ta nodavlat MTM faoliyat ko’rsatmoqda 

ularga  3281 nafar  bola qamrab olingan. 

 

Samarqand  viloyati  bo’yicha  659  ta  MTM  mavjud  bo’lib,  Samarqand 

shahari  bo’yicha  20  ta  faoliyat  ko’rsatmoqda.  Bu  MTMga  bolalarni  jalb  qilish 

hamda  shahar  va  tumanlarda  ularni  sonini  yanada  ko’paytirish  zarurligini 

ko’rsatadi. 

 

O’zbekistan  Respublikasi  "Kadrlar  tayyorlash  milliy  dasturi"da 

maktabgacha  ta’lim  -  uzluksiz  ta’lim  tizimining  birinchi  turi  ekanligi  va 

---

 

7 

maktabgacha  ta’limning  samarali  psixologik  uslublarini  izlash  va  joriy  etish" 

zarurligi  ta’kidlangan.  Shuningdek,    9-moddasida  "Barcha  bosqichdagi  ta’lim 

jarayonlarini  kompyuterlashtirish  va  axborotlashtirish  amalga  oshiriladi",  -  deb 

aytilgan. 

I.A.Karimovning 

O’zbekistan 

Respublikasi 

Konstitusiyasi 

qabul 

qilinganligining  17  yilligiga  bag’ishlangan  tantanali  marosimdagi  nutqida:  "Ta’lim 

sohasida  zamonaviy  axborot  va  kompyuter  texnologiyalari,  internet  tizimi,  raqamli 

va  keng  formatli  telekommunikasiyalarning  zamonaviy  usullarini  tezlashtirish, 

bugungi  taraqqiyot  darajasini  belgilab  beradigan  bunday  ilg’or  yutuqlar  nafaqat 

maktab,  lisey  va  kollejlar,  oliy  o’quv  yurtlariga,  balki  har  qaysi  oila  hayotiga  keng 

kirib  borishi  uchun  zamin  tug’dirishning  ahamiyatini  chuqur  anglab  olishimiz 

lozim",  -  deya  ta’kidlagan.  Bu  fikrlar  maktabgacha  ta’lim  muassasalariga  ham 

taalluqlidir. 

Shuningdek,  "Barkamol  avlod  yili"  Davlat  dasturida  "Ta’lim  jarayoniga  yangi 

axborot-kommunikasiya  va  pedagogik  texnologiyalarni,  elektron  darsliklar, 

multimedia  vositalarini  keng  joriy  etish  orqali  mamlakatimiz  maktablarida,  kasb-

hunar  kollejlari,  liseylari  va  oliy  o’quv  yurtlarida  o’qitish  sifatini  tubdan 

yaxshilash"  va  "har  bir  maktabgacha  muassasani  o’yinli  va  bilish  bilan  bog’liq 

multimedia  dasturi"  bilan  ta’minlash  ko’zda  tutilgan.  YuNISEF  tashkilotining 

«Bolaga  yo’naltirilgan  ta’lim  dasturi"da  MTMlarining  ta’lim-tarbiya  jarayonida 

yangi 

pedagogik 

texnologiyalardan 

foydalanish  dolzarb  masala  ekanligi 

ta’kidlangan. 

O’zbekistan  Respublikasi  Vazirlar  Maxkamasining  2001  yil  23  maydagi  230-

sonli  "2001-2005  yillarda  kompyuter  va  axborot  texnologiyalarini  rivojlantirish", 

"Internet"ning  xalqaro  axborot  tizimlariga  keng  kirib  borishini  ta’minlash 

dasturini  ishlab  chiqishni  tashkil  etish  chora-tadbirlari  to’g’risida"gi  qarori  qabul 

qilindi. 

2002 

yil 

30 

mayda 

O’zbekistan 

Respublikasi 

Prezidentining 

"Kompyuterlashtirishni 

yanada 

rivojlantirish 

va 

axborot-kommunikasiya 

texnologiyalarini  joriy  etish  to’g’risida"gi  Farmoni  va  uning  ijrosini  amalga 

---

 

8 

oshirish  yuzasidan  Vazirlar  Mahkamasining  2002  yil  6  iyundagi  "2002-2020 

yillarda 

kompyuterlashtirish 

va 

axborot 

kommunikasiya 

texnologiyalarini 

rivojlantirish  dasturi" e’lon kdlindi. 

Yuqorida  bayon  qilingan  dalillar  MTM  bolalarida  kompyuter  savodxonligini 

shakllantirish,  ularni  kompyuter  bilan  elementar  tarzda  muomala  qilishga  o’rgatish 

va maktab ta’limiga  tayyorlash dolzarb masalalardan  biri  ekanligini  ko’rsatadi. 

Yosh  bolalar  tevarak-atrofga,  voqyea  va  xodisalarga,  narsa  va  buyumlarga 

qiziquvchan  bo’ladi.  Hamma  narsani  ushlab,  paypaslab,  yurgizib,  harakatga 

keltirib  ko’rishni yoqtiradilar.   

Kompyuter  uyinlari  tarbiyalanuvchilarning  ushbu  qiziquvchanlik  xususiyatini 

oshiradi. Natijada,  ularning  aqliy  rivojlanishi  shakllana  boradi. 

Multimediali 

kompyuter 

o’yinlari  tarbiyalanuvchilarning  qiziquvchanlik 

xususiyatini  oshirishi  quyidagilar  asosida nomoyon bo’ladi: 

1)  ekranda  ko’rsatiladigan  o’yin  obyektiga  animasiya  samarasi  berilgan 

bo’lishi  va  ular  doimiy  ravishda  harakatlanib,  jilolanib  turishida;  2)  tovushda;  3) 

musiqada; 4) animasiyada;  5) multifikasiyada. 

O’yin  davomidagi  ushbu  "kompyuterli"  psixologik-pedagogik  ta’sirlar  yosh 

bolalarning  faqat  qiziquvchanlik  xususiyatini  oshiribgina  qolmasdan,  balki  bilim 

olishga  bo’lgan  ishtiyoqini  ham  oshiradi.  Yuqorida  keltirilgan  ma’lumotlardan 

ma’lum  bo’ldiki  maktabgacha  ta’lim  yoshidagi  bolalarni  tarbiyasini  shakllanishida 

axborot  texnologiyalari  ya’ni,  multmedialardan  foydalanish  uni  MTMlarda 

samarali  qo’llash hozirgi  kunning  asosiy masalalaridan  biri  hisoblanadi.