FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. O‘zbekiston Respubiikasining Konstitutsiyasi.
Toshkent, «O‘zbekiston», 1992-
у
.
2. Barkamol avlod – O‘zbekiston taraqqiyotining
poydevori. Toshkent, «Sharq», 1998
у
.
3. O‘zbekiston Respublikasining Mehnat kodeksi.
Toshkent, 1996-
у
.
4. O‘zbekiston Respublikasining «Mehnatni muhofaza
qilish to‘g‘risida»gi Qonuni. Toshkent, l 993-
у
.
5.
Гасанов
М
,
Соколов
Е
.
Трудовое
законадательство
Узбе
-
кистана
(
в
вопросах
и
ответах
).
Издательский
дом
«
Мир
экономики
и
права
»,
Ташкент
,1978
г
.
6.
Безопасност
жизнедеятельности
. (
Под
.
редакцией
О
.
Н
.
Русака
,
краткий
конспект
лекций
для
студентов
всех
специалностей
.-
Ленинград
, 1991
г
.
7.
Хефлин
Г
.
Тревого
ч
2000
году
.
М
.,
Мсл
, 1990
г
,
8.
Хенли
Д
.,
Кумамото
Х
.
Надежност
технических
системи
оценка
риска
.
М
.,
Машиностроение
, 1984
г
.
9.
Основы
инженерной
психологии
.
Под
ред
.
В
.
Ф
.
Ломова
М
., «
Высшая
школа
», 1986
г
.
10.
Котик
М
.
А
.
Психология
и
безопасность
.
Таллин
, 1981
г
.
11.
Брушлинский
Н
.
Н
.,
Семиков
.
В
.
Л
.
Консепсия
систерн
безопасности
народного
хозяйства
.
М
.,
«
Высшая
школа
», 1986
г
.
12.
Охрана
труда
Под
.
ред
.
Ф
.
М
.
Канарева
.
М
.,
«
Агропромиз
-
дат
»,1988
г
.
13.
Зинковский
ММ
Техника
безопасности
и
производственная
санитария
.
М
.,
Металлургия
, 1997
г
.
14.
Беляков
Г
. 1.
Практикум
по
охране
труда
.
М
.,
«
Агро
-
промиздат
», 1988
г
.
194
15.
Практикум
по
охране
труда
Подред
.
проф
.
В
.
К
.
Шаршака
.
М
., «
Агропромиздат
»,1987
г
.
16.
Нучаев
Р
.
Я
,
Федоров
В
.
А
.
Эргономика
при
бурении
и
ремонте
скважин
.
М
.,
Недра
, 1988
г
.
17.
Сутягин
В
.
В
.,
Антарконов
В
И
.,
Касаткин
В
.
М
.
и
др
.
Охрана
подземнх
вод
при
сооружении
скважин
.
М
.,
Недра
, 1986
г
.
18.
Тарқонове
отраслеве
юрм
бесплатной
вдачи
рабочим
специалной
одежд
,
специалной
обуви
и
других
средств
индивидуалной
зашит
.
М
.,
Профиздат
, 1988
г
.
19.
Правила
пожарной
безопасности
и
нефтяной
промышленности
ППБО
- 85.
М
.,
Недра
, 1987
г
.
20.
Государственне
стандарт
безопасности
труда
(
ССБТ
).
21.
Норм
радиационной
безопасности
НРБ
- 76.
М
.,
«
Агро
-
промиздат
», 1978
г
.
22.
Правила
безопасности
в
нефтегазодобваюшей
промыш
-
ленности
.
М
.,
Недра
, 1974
г
.
23.
Правила
безопасности
в
нефтегазодобваюшей
промыш
-
ленности
Республики
Узбекистан
.
Ташкент
,
2000
г
.
24. Rahimov
О
.D. Hayot faoliyati xavfsizligi (Fanni
asosiy mazmuni va test savollari to‘plami),Toshkent,
1999-
у
.
25. Rahimov
О
. D. Hayot faoliyati xavfsizligi.
/
М
a’ruzalar matnlari to‘plami. Toshkent, 1999-
у
.
26. Rahimov
О
.D. Mehnatni muhofaza qilish /
М
a’ruzalar matnlari to‘plami,
П
nashri. Oliy ta’limning
«Neft va gaz ishi» ta’lim
у
o‘nalishi uchun. Qarshi, 2003-
у
.
27. Ruscha-O‘zbekcha lug‘at (1-va 2-qismlar).
Toshkent, 1984-
у
.
195
MUNDARIJA
Kirish ......................................................................................
Mehnatni muhofaza qilish fanining asosiy mazmuni va
ijtimoiy ahamiyati....................................................................
Fanning asosiy mazmuni, maqsadi va vazifalari.....................
Fanning asosiy bo‘limlari........................................................
Fanning rivojlanish tarixi va boshqa fanlar bilan o‘zaro
bog‘liqligi...............................................................................
Mehnatni muhofaza qilish sohasidagi davlat siyosati ……..
I
В
O‘LIM MEHNAT MUHOFAZASINING
NAZARIY ASOSLARI
1.1. Mehnat muhofazasining ergonomik asoslari....................
1.2. Mehnat xavfsizligining psixologik asoslari......................
1.3. Mehnat sharoitini aniqlovchi asosiy
о
millar tahlili..........
1.4. Ishlarni og‘irlik va xavflilik - zararlilik darajasi
bo‘yicha tasniflanishi……………………………………..…
1.5. Jarohatlanish ko‘rsatkichlari va sabablarini o‘rganish
uslublari..................................................................................
1.6.Mehnatni muhofaza qilish va mehnat xavfsizligini
boshqarish…………………………………………………....
1.7. Mehnat xavfsizligini ta’minlovchi tamoyillar, uslublar
va vositalar..................................................................…........
1.8. Jarohatlanish va kasb kasalliklarining iqtisodiy
oqibatlari hamda xavfsiz ish sharoitining samaradorligi.........
Il
В
O‘LIM. MEHNATNI MUHOFAZA QILISHNING
HUQUQIY VA TASHKILIY ASOSLARI
2.1. Mehnat muhofazasi bo‘yicha asosiy qonunlar,
standartlar va me’yoriy hujjatlar.............................................
2.2. Kasaba uyushmalarining mehnat muhofazasini tashkil
etishdagi roli............................................................................
2.3. Ish vaqti va dam olish rejimi............................................
2.4. Ayollar va yoshlar mehnatini muhofaza qilish................
2.5. Mehnat qonunlariga rioya etilishini nazorat qilish...........
2.6. Mehnat qonunlarini buzganlik uchun javobgarlik............
2.7. Mehnat muhofazasini rejalashtirish..................................
2.8. Mehnat muhofazasi va xavfsizlik texnikasi bo‘yicha
3
4
4
6
9
11
13
15
19
21
22
24
25
28
32
35
37
41
43
44
45
196
o‘qitish...................................................................................
2.9. Maxsus kiyim-boshlar, shaxsiy himoya vositalari va
parhez oziq-ovqatlar bilan ta’minlash.....................................
2.10. Ishlab chiqarishda baxtsiz hodisalarni tekshirish va
hisobga olish............................................................................
III
В
O‘LIM. ISHLAB CHLQARISH SANITARIYASI
VA MEHNAT GIGIYENASI
3.1. Ishlab chiqarish sanitariyasining umumiy tushuncha va
ta’riflari………………………………………………………
3.2.
Ка
sb kasalligining oldini olish va shaxsiy gigiyena.........
3.3. Ishlab chiqarishda havo muhitini sog‘lomlashtirish……
3.3.1. Zararli changlarni inson sog‘lig‘iga ta’siri hamda
ulardan himoyalanish
у
o‘llari..................................................
3.3.2. Zararli gazlar va ulardan himoyalanish
у
o‘llari............
3.3.3. Ishlab chiqarish chiqindilari va zaharli moddalar........
3.4. Ishlab chiqarish binolari va ish j
оу
l
а
rining mikroiqlimi..
3.5. Ishlab chiqarish binolari va ish joylarini isitish................
3.5.1. Isitish tizimlarining turlari va ularga qo‘yilgan asosiy
talablar. …
3.5.2. Bug‘ va suv bilan isitish tizimlarini hisoblash..............
3.6. Ishlab chiqarish binolari va ish joylarini shamollatish.....
3.6.1. Ishlab chiqarish xonalarini tabiiy shamollatish.............
3.6.2. Sun’iy havo almashinish tizimlari.................................
3.6.3. Havoni konditsionerlash................................................
3.7. Shovqin va undan himoyalanish......................................
3.7.1. Umumiy ma’lumotlar. Shovqinning inson
organizmiga ta’siri ....
3.7.2. Tovushning asosiy o‘lchov birliklari.............................
3.7.3. Shovqin darajasini me’yorlashtirish va o‘lchash..........
3.7.4. Shovqindan himoyalanish vositalari va usullari ......
3.7.5. Ultratovush va infratovushlardan himoyalanish ...........
3.8. Titrash va undan himoyalanish .......................................
3.8.1. Umumiy ma’lumotlar. Titrashning inson organizmiga
ta’siri…………………………………………
3.8.2. Mashina va mexanizmlarning titrashini kamaytirish
у
o‘llari .................................................................................
3.8.3. Titrash k
а
s
а
lligining oldini olish bo‘yicha profilaktik
tadbirlar ...
49
52
53
60
63
63
63
65
68
72
74
74
77
80
81
82
84
85
85
88
90
91
93
95
95
97
99
197
3.9. Ishlab chiqarish binolari va ish j
оу
l
а
rini yoritish ............
3.9.1. Yoritilganlik haqida umumiy ma’lumotlar ...................
3.9.2.
Та
bii
у
yoritish .............................................................
3.9.3. Sun’iy yoritish………………………………………
3.10. Zararli nurlanishlar va ulardan himoyalanish ................
IV
В
O‘LIM. XAVFSIZLIK
ТЕХ
NIKASI ASOSLARI
4.1. Xavfsizlik texnikasi to‘g‘risida umumiy ma’lumotlar…
4.2. Mashina va mexanizmlarning xavfli zonalari ................
4.3. Xavfsizlikni ta’minlovchi texnik vositalar ......................
4.4. Signalizatsiya va xavfsizlik belgilari tizimi ....................
4.5. Elektr xavfsizligi .............................................................
4.5.1. Elektr tokining inson tanasiga ta’siri ............................
4.5.2. Ishlab chiqarish binolarning elektrdan zararlanish
xavfliligi bo‘yicha tasniflanishi .............................................
4.5.3. Elektr tokidan saqlanish va shaxsiy himoya vositalari
4.5.4. Elektr qurilmalarini yerga ulash va nollashtirish……
4.5.5. Statik elektr zaryadlari..................................................
4.5.6. Atmosfera elektr zaryadlari va ulardan himoyalanish...
4.6. Texnikalarni ta’mirlash va ularga texnik xizmat
ko‘rsatishda xavfsizlik texnikasi ............................................
4.6.1. Traktor va avtomabillarga texnik xizmat ko‘rsatishda
xavfsizlik texnikasi .................................................................
4.6.2. Qismlarga ajratish va chilangarlik ishlarini bajarishda
xavfsizlik texnikasi ...........................................................
4.6.3. Metallarga sovuq ishlov berishda xavfsizhk texnikasi..
4.6.4. Payvandlash ishlarini bajarishda xavfsizlik texnikasi ..
4.7. Energetik qurilmalardan foydalanishda xavfsizlik
texnikasi .. …………………………………………………..
4.7.1. Bug‘ va suv qaynatuvchi qozonlardan foydalanishda
xavfsizlik texnikasi ............................................................…
4.7.2. Bosim ostida ishlovchi idishlardan foydalanishda
xavfsizlik texnikasi.................................................................
4.7.3. Siqilgan va suyultirilgan gazlardan foydalanishda
xavfsizlik texnikasi..................................................................
4.7.4. Yuk ko‘tarish mexanizmlaridan foydalanishda
xavfsizlik texnikasi ...............................................................
4.8. Neft va gaz quduqlarini burg‘ulashda xavfsizlik
texnikasi……………………………………………………...
99
99
102
103
106
109
110
111
117
119
119
122
123
124
127
128
130
130
132
133
135
139
139
141
142
143
146
198
4.8.1. Qurilish - montaj ishlarini bajarishda xavfsizlik
texnikasi .................................................................................
4.8.2. Burg‘ulash qurilmalarini yig‘ish, qismlarga ajratish va
ta’mirlashda xavfsizlik texnikasi............................................
4.8.3. Neft va gaz quduqlarini burg‘ulashda xavfsizlik
texnikasi……….
4.9. Neft va gaz quduqlaridan foydalanishda xavfsizlik
texnikasi……..
4.9.1. Umumiy talablar. Quduqlarni o‘zlashtirish.............
4.9.2.
На
v
о
kompressor stansiyalari va qurilmalaridan
foydalanishda xavfsizlik texnikasi ........................................
4.9.3. Quduqlardan tebranma-stanoklar yordamida
foydalanishda xavfsizlik texnikasi ........................................
4.9.4. Quduqlardan vintli elektr nasoslar va gidroporshenli
nasoslar yordamida foydalanishda xavfsizlik texnikasi..........
V BO‘LIM. YONG‘IN
5.1. Yong‘in xavfsizligi bo‘yicha umumiy ma’lumotlar……
5.2. Yong‘in xavfsizligi tizimiga qo‘yilgan talablar...............
5.3. Yong‘in va portlashning sabablari...................................
5.4. Yonish jarayonining
то
hi
уа
ti
...........................................
5.5. Materiallarning yonish va portlash bo‘yicha tasnifi.........
5.6. Yong‘inning oldini olish tizimi...................................
5.6.1. Ishlab chiqarishni portlash, yonib-portlash va yong‘in
xavfliligi bo‘yicha kategoriyalari...........................................
5.6.2. Yong‘inga xavfli zonalar..............................................
5.6.3. Neft va qattiq yoqilg‘i omborlarida yong‘in
xavfsizligi………….
5.7. Yong‘inga qarshi himoya tizimi...................................
5.7.1. Bino
va
inshootlarning yong‘inga chidamliligi va uni
oshirish
у
o‘llari.......................................................................
5.7.2. O‘t o‘chiruvchi moddalar va ularning xususiyatlari......
5.7.3. O‘t o‘chirgichlar, o‘t o‘chirish qurilmalari va
mashinalari………………………………………………….
5.7.4. Yong‘inga qarshi suv ta’minoti....................................
5.8. Yong‘in muhofazasini tashkil etish
va
yong‘inni
o‘chirish..............
5.8.1. Yong‘in muhofazasini tashkil etish...............................
5.8.2. Yong‘inni aniqlash va o‘chirishning avtomat
146
149
151
155
155
159
160
161
163
164
166
167
168
169
169
170
171
172
173
174
177
179
180
180
199
vositalari…………………………………………………….
5.8.3. Yong‘in aloqasi
va
signalizatsiyasi ...........................
5.8.4. Yong‘inni o‘chirishni tashkillashtirish ........................
5.8.5. Evakuatsiya
у
o‘llari va chiqish
у
o‘laklarini
hisoblash………….
VI
В
O‘LIM. BIRINCHL TIBBIY YORDAM
К
O‘RSATISH
6.1. Elektr tokidan jarohatlanganda birinchi tibbiy yordam
ko‘rsatish………………………….........................................
6.2. Zaharlanganda birinchi tibbiy yordam ko‘rsatish............
6.3. Singanda, bo‘g‘imlar chiqqanda, paylar cho‘zilganda
birinchi yordam ko‘rsatish......................................................
6.4. Kuyganda birinchi yordam ko‘rsatish..............................
6.5. Qon ketganda birinchi yordam ko‘rsatish........................
6.6. Issiq yoki quyosh urganda birinchi tibbiy yordam...........
Foydalanilgan adabiyotlar....................................................
181
182
183
184
186
188
189
190
191
192
193
O‘RINBOY YO‘LDOSHEV, OKTYABR RAHIMOV,
RUSTAM
Х
O‘JAQULOV, OYDIN HASANOVA
MEHNAT MUHOFAZASI
VA TEXNIKA XAVFSIZLIGI
Kasb-hunar kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma
(4-qayta nashr)
Muharrir:
М
.Hayitova
Тех
. muharrir: M.Xolmuhamedov
Musavvir: H.G‘ulomov
Musahhih: F.Ismoilova
Kompyuterda
sahifalovchi: N.Hasanova
«DAVR NASHRIYOTI» MChJ
100129, Toshkent, A. Navoiy ko‘chasi, 30.
davrbooks@gmail.com
Litsenziya raqami
№
AI 227
Bosishga ruxsat etildi 23.09.2013.
Bichimi 60x84
1
/
16
. «Timez Uz» garniturasi.
Ofset bosma usulida bosildi. Shartli bosma tabog‘i 13,0.
Nashriyot bosma tabog‘i 12,5.
Tiraji 8619. Buyurtma
№
267-13.
«Oqituvchi» NMIU
bosmaxonasida chop etildi.
100129, Toshkent, A.Navoiy ko‘chasi, 30
Do'stlaringiz bilan baham: |