Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev

Tuzilishining  xususiyatiga

  qarab jinoyat tarkiblari uchta turga 

bo‘linadi: formal, moddiy va kesik. 

Oqibatni qamrab olmagan va faqat qilmish (harakat yoki 

harakatsizlik)dan iborat bo‘lgan jinoyat tarkibi 

formal tarkib

 hisoblanadi. 

Masalan, urushni targ‘  ib qilish (JK 150-moddasi), agressiya (JK 151-

moddasi) va boshqalar. Formal tarkibli jinoyatlarda faktik oqibatlar kelib 

chiqqanligiga qaramay qilmish sodir etilgan vaqt jinoyat tamom bo‘lgan 

vaqt deb hisoblanadi. 

Moddiy tarkib

  JK Maxsus qismi moddalarida nazarda tutilgan 

qilmish natijasida yuzaga keladigan oqibat hamda qilmish va oqibat 

o‘rtasidagi sababiy bog‘lanishni qamrab oladi. Masalan, qasddan badanga 

143 

 

---

o‘rtacha og‘ir shikast yetkazish  (JK 105-moddasi) yoki ekologiya 

xavfsizligiga oid normalar va talablarni buzish (JK 193-moddasi) va 

boshqalar. Moddiy tarkibli jinoyatlarda dispozitsiyada ko‘rsatilgan oqibat 

yuzaga kelishi bilan jinoyat tamom bo‘lgan hisoblanadi. 

Kesik tarkibda

  jinoyatning  oxiriga yetgan vaqtini qonun oldingi 

bosqichga ko‘chiradi. Masalan, bosqinchilik (JK 164-moddasi) yoki jinoiy 

uyushma tashkil etish (JK 242-moddasi) va boshqalar. 

Jinoyat tarkibini bunday tasniflash ham nazariy, ham amaliy 

ahamiyatga ega, zero shu yo‘l bilan jinoyat qonunining odillik (JK 8-

moddasi), insonparvarlik (JK 7-moddasi) kabi muhim prinsiplari ro‘yobga 

chiqadi va jinoyatlarni to‘g‘ri kvalifikatsiya qilishning muhim sharti 

hisoblanadi. 

Yana shuni ta’kidlash lozimki, jinoyat huquqi nazariyasiga muvofiq, 

elementlarning aniq va baholovchi belgilarini ko‘rsatuvchi jinoyat 

tarkiblari ajratiladi.