Informatsion texnologiyalar

Bilimlar  bazalari. 
Ular  muammoli  sohalarni,  shuningdek,  faktlar 
oralig‘idagi mantiqiy bog‘liqlikni bayon etadi. Bazada markaziy o‘rinni qoidalar 
egallagan.  Qoida  muayyan  bir  sharoitda  nima  qilish  kerakligini  belgilaydi  va  u 
ikki qismdan iborat bo‘ladi: 
Birinchisi,  bajarilishi  mumkin  bo‘lgan  yoki  bo‘lmagan  shart-sharoit. 
Ikkinchisi,  agar  sharoit  bajariladigan  bo‘lsa,  amalga  oshirilishi  kerak  bo‘lgan 
xatti-harakat. 
Ekspert  tizimi  foydalaniladigan  barcha  qoidalar  tizimini  tashkil  etadi.  Bu 
tizim  oddiy  tizimga  qiyoslaganda  ham  bir  necha  minglab  qoidalarni  o‘z  ichiga 
oladi. 
Barcha  bilim  turlari,  predmet  sohasi  xususiyati  va  loyihaning  (bilim 
bo‘yicha  mutaxassisning)  malakasiga  bog‘liq  holda  u  yoki  bu  darajada 
o‘xshashlik  bilan  bir  yoki  bir  necha  semantik  modellar  yordamida  ifodalanishi 
mumkin. 
Interpretator. 
Bu  ekspert  tizimining  bir  qismi  bo‘lib,  bazadagi  bilimlarni 
ma’lum  bir  tartibda  qayta  ishlaydi.  Interpretatorning  ish  texnologiyasi  qoidalar 
majmuining  ketma-ketligini  ko‘rib  chiqishga  olib  boradi.  Agar  qoidadagi 
shartlarga  rioya  etilsa,  ma’lum  xatti-harakatlar  bajarilsa  foydalanuvchiga  ham 
uning muammolarini yechish variantlari taqdim etiladi. 
Bundan tashqari ko‘pgina ekspert tizimlarida quyidagi qo‘shimcha bloklar 
kiritiladi:  ma’lumotlar  bazalari,  hisob-kitob  bloki,  ma’lumotlarni  kiritish  va 
tuzatish bloki. 
Hisob-kitob  bloki  boshqaruv  qarorlarini  qabul  qilish  bilan  bog‘liq 
holatlarda  zarur  bo‘ladi.  Ayni  paytda  reja,  jismoniy,  hisob-kitob,  hisobot  va 
boshqa  doimiy  hamda  tezkor  ko‘rsatkichlarni  o‘z  ichiga  olgan  ma’lumotlar 
bazalari  muhim  rol  o‘ynaydi.  Ma’lumotlarni  kiritish  va  tuzatish  blokidan 

---

 
81 
ma’lumotlar  bazasidagi  joriy  o‘zgarishlarni  tezkor  va  o‘z  vaqtida  aks  ettirish 
uchun foydalaniladi.