1- mavzu. Kursning maqsadi va vazifalari. Yerning shakli va o’lchamlari (2 soat) Reja

Geodeziya  geologiya,  geomorfologiya,  geografiya

  va  boshqa  fanlar 

bilan ham yaqin aloqada bo’ladi.  

Geodeziya eng qadimiy fanlardan biri bo’lib, u eramizdan bir necha asrlar ilgari Yer sirtini 

ayrim bo’laklarga bo’lishda Misr va Xitoyda qo’llangan. Eramizdan 3 asr oldin Yerning shakli 

shar deb qabul qilinib, uning radiusi aniqlangan.  

Bugungi kunda mavjud eng qadimiy tarixiy manbalarga asosan Geodeziya fani Misrda 

boshlangan. Georadotning yozishicha Sesostris2 (mil av. 1400 y.) Misr yerlarini soliq olish 

maqsadida hududlarga bo’lgan. 

Yerning shakli va o’lchamlarini aniqlash bo’yicha insonlar ko’p yuz yillar davomida 

qiziqib kelganlar. Tarixiy qo’lyozmalar grek olimi Eratosfen birinchilardan bo’lib yerning 

o’lchamlarini hisoblagan.  

U  Sienada  yozgi  paytda  quyoshning  turishini  belgilaydi.  U  shu  paytda  Siena  va 

Aleksandriyada Mon meridional tekisligida quyoshning turishini hisoblaydi va ikki shahar 

orasidagi yoy uzunligini va uning yer markazidagi burchagini o’lchay olsa, Yer aylanasini 

hisoblashi mumkin bo’lgan. U burchakni soya uzunligi o’lchash yo’li bilan o’lchaydi. Yoy 

uzunligi  Siena  va  Aleksandriya  orasida  karvon  yo’lining  sutkasiga  o’rtacha  bosb  o’tgan 

masofasini karvonning ketgan kuniga ko’paytirib topadi. Bu o’lchashlardan Eratosfen Yer