Nazariy fizika kursi

d D
at
239

---

B ogianish   tenglam alarini  inobatga  olib,  bu  tenglam ani  quyidagi  ko‘ri- 
nishda  yozib  olamiz:
^ 1* 1»   s ?
d E
dt
Biz  aksariyat  hollarda  garm onik  o‘zgaruvchi 
( E
  ~   e x p
(iut))
  rnaydon- 
larni ko'rishim izni inobatga  olsak,  yuqoridagi sh art  quyidagi  ko‘rinishni 
oladi:
1 
yoki 
uj
  »  
(12.2)
47Г7 
e
B uni  m aydon  kvazistatsionar  b o ‘lishining  ikkinchi  sh a rti  deb  qabul  qi- 
lamiz.
3. 
M aydon  t a ’sirida  m uhitning  xossalarini  ifodalovchi  k a tta lik la r 
£.  ц,
  7  o'zgarm as  m aydonda qanday bo'lsa,  biz  ko‘rayotgan o ‘zgaruvchi 
m aydo nda  ham   shundayligicha  qolishi  kerak,  y a ’ni  bu  k a tta lik la r  m ay­
donning  o'zgarish  ch astotasiga  bog‘liq  b o ‘lmasligi  ta la b   qilinadi.  Bu 
s h a rtg a   ko‘ra,  m aydonning  o'zgarishini  aniqlavchi  zaryadlarning  o 'rta - 
cha  tezligi  m aydonning  tarq alish  tezligidan  yetarlicha  kichik  bo'lishi 
kelib  chiqadi:
i i « c .  
(12.3)
Buni  m aydon k vazistatsionar b o ‘lishining uchinchi sh a rti deb qaraym iz.
Y uqorida  ko'rib  chiqilgan  (12.1)—(12.3)  sh a rtla r  b a jarilg an d a  elek­
tro m agnit  m aydonlar 
kvazistatsionar
  deyiladi.  B unday  m aydonlar  bi­
lan  bog‘liq  bo'lgan  to k lar  ham   kvazistatsionar  b o ‘ladi.
S h artlarn i  tark ib id a   toza  m etallar  bo'lgan  o'tkazgichlar  uchun  ba- 
holasak,  infraqizil  nurlargacha siljish tokini hisobga olm asa ham  bo'lishi 
kelib  chiqadi.  B unday  yuqori  c h a sto tala rd a   m aydon  kvazistatsionar 
b o 'ladi  deb  bo'lm aydi,  chunki  bunday  c h asto talard a  boshqa  fizik  effek- 
tla r  nam oyon  b o 'la   boshlaydi.
B unday holatga yuqori chastotali m aydonlarni o‘rganganim izda aniq- 
lik  kiritam iz. 
K vazistatsionarlik  sh a rtla ri  o ‘rinli  b o'lg an  m aydonlar 
“o'zgaruvchi  tok lar”  deb  ataluvchi  keng  sohadagi  hodisalarni  qam rab 
oladi.  0 ‘zgaruvchi  to klar  yoki  p ast  chastotali  to klar  tex n ikad a  va  lab- 
o rato riy a la rd a   keng  ta tb ig 'in i  to p ad i. 
Bu  k vazistatsionar  jarayonlar 
nazariyasining  o'rganishning  m uhim ligini  ko‘rsatadi.
240

---

K vazistatsionarlik  sh a rtla rid a n   kelib  chiqib  M aksvell  toiigliimnliu I 
(9.8).  (9.9),  (9.38)  va  (9.39)  ni  q a y ta   yozamiz: