Nazariy fizika kursi

U
e
 
=  
Caa Va
  +  H  
C ab VaVb
  V °ki 
(10.21)
a 
a>b
U
e
  =  J 2 C a a e l +  Y . C ^ e „ e b.
 
(
10
.
22
)
a 
a>b
Bu  yerdagi  har  ikkala  ifodada  birinchi  hadlarni  o'tkazgichlarning  xu­
susiy  energiyasiga  teng  deb  olsak,  ikkinchi  hadlar  esa  ularning  o'zaro 
ta ’sir  energiyasini  beradi.
Bu  yerda
214

---

10.3 
Dielektriklarda  elektrostatik  maydon
Tashqi  m aydonga  kiritilgan  dielektrik  ichidagi  m aydon  (10.1)  duf.i 
rot 
E
 =   0  ten glam aga  asosan  uyurmasiz  bo'ladi.  E lektrostatik  inaydou 
potensiali  uchun  tenglam ani 
div E  =   Атхр
  tenglam adan  hosil  qilam iz:
d iv (e  grad уз)  =  
—Airp.
 
(10.23)
Bir jinsli dielektrikda 
e
  =   const  b o 'lgan ligi uchun oxirgi tenglam a Puas­
son  tenglam asiga  o'ta d i:
Д р   =   _ ^
.  
(10.24)
Bu  tenglam aning yechim i m ikroskopik  elektrodinam ikadan m a ’lum b o '­
lib,  quyidagi  ko'rinishda  yoziladi:
¥>(*■)  =   i  
[  T~~~~n  d V '.
 
(10.25)
e 
J
  j 
r
 —  r   I
Bu  ifoda  dielektrikda  elektr  m aydon  potensiali  va  kuchlanganligi  shu 
zaryadlar  bo'sh liqd a  hosil  qilgan  m aydondan 
e
  m arta  kichik  bo'lish ini 
ko'rsatadi.  Xususan,  b itta   nuqtaviy  zaryad  uchun
e 
. 
c R
v i r )   =   j R '
 
Е (Г )  =   П Р -
Dem ak,  zaryadlarning o'za ro ta ’sir kuchi  bir jinsli dielektriklarda bo'sh- 
liqdagiga  nisbatan 
s
  m arta  kichik  b o 'la r  ekan. 
D ielektrik ga  k iritil­
gan  erkin  zaryadlar  uni  qutblaydi.  Bunda  bog'lan gan  zaryadlar  erkin 
zaryadlar m aydonini kam aytiruvchi m aydonni paydo qiladi.  Shu sababli 
zaryadlarning  o'za ro  ta ’sirlashish  kuchi  kainayadi.  A g a r   dielektrik  bir 
jinsli  bo'lm asa,  m asala  yuqoridagi  kabi  o d d iy  yechim ga  ega  bo'lm ayd i.
Ikki  dielektrik  chegarasida  m aydon  kattaliklari  uchun  ch egaraviy 
shartlarni  yozam iz: