Kurs ishlarini bajarish

Tarkibiga ko`ra 

Oddiy o`g`itlarga

 

- o`simliklar kuli kaliy sulfat va kaliy xloridlar kiradi. 

Mikro  o`g`itlarga

  - 

tarkibida

 

B,  Cu,  Co,  Mn,  Zn,  Mo,

  J 

kabi  mikroelementlari 

mavjud bo`lgan o`g`itlar kiradi. 

Kompleks  o`g`itlarga 

- 

tarkibida  ikkitadan  ortiq  ozuqa  elementi  mavjud 

bo`lgan o`g`itlar Kompleks o`g`itlar deyiladi. Bularga- ammofos (NH

4

)

2

HPO

4

, kaliyli 

selitra KNO

3

, kabilar kiradi. 

Ozuqa elementi turiga ko`ra: 

Azotli  o`g`itlarga

  - 

ammiakli  selitra-  NH

4

  NO

3

  ,  ammoniy  sulfat-  (NH)

4

SO

3

  , 

natriyli selitra- NaNO

3

 , kalsili selitra- Ca(NO)

3

 , karbomid (mochavina)- CO(NH

2

)

2

, 

kabilar misol bo`ladi. 

Kaliyli o`g`itlarga - kaliy xlorid- KCl, silvinit- KCI ∙ NaCl, kaliy sulfat-K

2

SO

4

, 

kianit- MgSO

4 

∙ KCl ∙ 3H

2

O, hamda o`simliklar kuli misol bo`ladi. 

Fosforli  o`g`itlarga

  - 

fosforit  uni

-  Ca

5

(PO

4

)

3

F, 

oddiy  superfosfat-  Ca(H

2

PO

4

)

2 

∙ 

CaSO

4 

∙  4H

2

O,  qo`sh  superfosfat  -  Ca(H

2

PO

4

)

2

,  pretsipitat  -

 

CaHPO

4 

∙ 

2

H

2

O, 

ammofos-  Ca(H

2

PO

4

)

2

  ;  (NH

4

)HPO

4

  ;  va  NH

4

H

2

PO

4

,  diammofos-  (NH

4

)

2

HPO

4

, 

leynafos- (NH4)

2

SO

4 

. 

(NH4)

2

HPO

4

 lar aralashmasi misol bo`ladi.  

Azotli  o`g`itlar.

  Natriyli  selitra  (natriy  nitrat)  NaN0

3

  -  tarkibida  15-16%  azot 

bo`ladi. 

Ammiak  olishning  sintetik  usuli  ishlab  chiqilgunga  qadar  natriyli  selitra 

Chilidagi  guanoning  tabiiy  qatlamlaridan  qazib  olinar  va  asosiy  azotli  o`g’it 

x.isoblanar  edi.  xozirgi  vaqtda  oz  miqdorda  chiqarilayotgan  natriyli  selitra 

ammiakdan  nitrat  kislota  olishdagi  qo’shimcha  maxsulot  xissoblanadi.  U  oq  yoki 

sarg`ish-qo’ng`ir  rangli  mayda  kristall  tuz,  suvda  yaxshi  eriy  -  di.  Birmuncha 

gigroskopik,  noqulay  sharoitlarda  saqlanganda  mushtlashib,  qotib  qolishi  mumkin. 

Turli saqlanganda birlashmaydi va yaxshi sochiluvchanligini saqlab qoladi. 

Kalsiyli selitra (kalsiy nitrat) Ca(NO

3

)

2

 -tarkibida 13 - 15% azot bo’ladi. U nitrat 

---

24

 

 

kislotani bo`r yoki oxak bilan neytrallash orqali bilinadi:  

 

2HNO

3

 + CaCO

3 

= Ca(NO

3

)

2

 + CO

2

 + N

2

O. 

 

Kalsiy nitrat - oq rangli kristall tuz, suvda yaxshi eriydi. Nihoyatda gigroskopik 

bo`lib,  xatto  normal  sharoitda  saqlanganda  ham  juda  namiqadi,  suyuqlanadi  va 

birlashib  qoladi.  U  nam  o’tkazmaydigan  qilib  o’ralgan  xolda  tashiladi  va  saqlanadi. 

Kristall  kalsiyli  selitraning  gigroskopikligini  kamaytirish  uchun  gidrofob  qoplamlar 

ishlatib  granullanadi.  Lekin  granullash  ham  o`g`itning  noqulay  fizik  xossalarini 

batamom  yoqotmaydi.  Natriyli  va  kalsiyli  selitralar-fiziologik  jixatdan  ishqoriy 

o`g`itlardir. Usimliklar Na

+

 yoki Ca

+2

 kationlariga qaraganda NO

-3

 anionlarni ko’proq 

miqdorda  o’zlashtiradi  va  bu  kationlar  tuproqda  qolib,  uning  muhitini 

ishqoriylashtiradi.  Bu  o`g`itlar  kislotali  chimli-podzol  tuproklarda  doimiy 

ishlatilganda  sezilarli  darajada  neytrallovchi  ta`sir  etib,  tuproqning  kislotaliligini 

kamaytiradi.  Tuproqda  selitralar  tez  eriydi  va  tuproqning  yutuvchi  kompleksidagi 

(PPK) kationlari bilan almashinish reaktsiyalariga kirishadi: Na

+

 yoki Ca

2+

 kationlar 

tuproqqa  yutiladi,  N0

3~

  anionlar  esa  nihoyatda  xarakatchanligini  saqlagan  holda 

tuproq eritmasida qoladi.