O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi

va so`zlashuv) 20 ta so‘zning har biriga bittadan gap tuzing. 

 

7-  topshiriq.  Matnni  o‘qing.  Matndagi  ma‘lumotlar  asosida  BBB  jadvalini 

to‘liring.  

Ko‘pchilikka  o‘z  maqsadingizni 

tushuntirishda 

quyidagilarga 

alohida ahamiyat berishingiz ma‘qul bo‘ladi. 

1.

 

O‘z  chiqishlaringizni 

shunday 

tashkil 

qilingki,hamma 

ishtirokchilar «Men buni xoxlaymanmi?» va «Men buni uddalayolamanmi?» 

-

 

degan  savollarga  to‘la  javob  bera  olishsin.  Lekin,  bunda  juda  ham  tugal 

ma‘lumot  bermang  va  o‘z  obro`-e‘tiboringizga  urg‘u  berish  bilan  Siz  bilan 

muloqot qiluvchilarni noqulay ahvolga solib qo‘ymang. Hamma ham Siz 

singari bilimli va omadli bo‘lish mumkinligini his qilsin hamda «Men shubhasiz 

buni qila olaman!» degan qat‘iy xulosaga kelsin. 

2.

 

Chiqish  juda  ham  uzoq  vaqt  davom  etishi  maqsadga  muvofiq  emas, 

uning  Sizdan  ma‘ruza  eshituvchilar  kutgan  vaqt  hajmida  tashkil  etilishi 

maqsadga muvofiq. Agar, buning iloji bo‘lmay qolsa, 25-30 daqiqalik ma‘ruza 

qilgan  ma‘qul.  Ko‘p  vaqt  davom  etgan  tadbir  insonni  charchatib,  uning 

ma‘lumotni to‘g‘ri qabul qilishiga mone‘likqiladi. 

3.

 

O‘z chiqishlaringizni quyidagi reja asosidauyushtiring. 

---

83 

 

-

 

Kirish 

-

 

Nima to‘g‘risida gapirishingiz kerakligi haqida so‘zlabbering 

-

 

Asosiy qismda kerakli ma‘lumotnibering 

-

 

Xulosa qismi 

-

 

Nega bu haqida gapirganingizni tushuntiribbering. 

4.

 

Doimo ma‘ruzangizning asosiy maqsadini nazardan qochirmang. 

5.

 

Birinchi  o‘n  daqiqada  yangi  ma‘lumotlar  va  fikrlar  bering,  keyingi  o‘n 

daqiqada 

bu 

ma‘lumotlar 

bilan 

bog‘liq 

yaxshi 

va 

yomon 

imkoniyatlarni/sharoitlarni  tushuntirib,  uni  Sizni  eshituvchilar  qiziqishlari  bilan 

solishtiring. Oxirgi o‘n daqiqada yuqorida gapirganlaringizdan hulosa chiqaring 

va xodisalarning keyinchalik rivojlanish yo‘nalishlariniko‘rsating. 

6.

 

Hulosa 

sifatida, 

albatta, 

tinglovchilardan 

nima 

xoxlayotganligingizni eslatib qo‘yishni yoddanchiqarmang. 

7.

 

Qog‘ozga/daftarga/kitobga  qaramasdan  gapiring.  Agar,  texnik 

imkoniyatlar bo‘lsa, kompyuter prezentatsiyasidanfoydalaning. 

8.

 

Ko‘proq «Siz» va «Bizlar» deb gapiring, «Men» ni kamroq ishlating. 

9.

 

Esingizda  qolsin  -  ommaviy  chiqishingizning  taxminan  90  foizi 

o‘zingizning  kimligingiz  haqida  ommaga  ma‘lumot  berishdir.  Chiqishingiz 

muvaffaqiyatiningfaqatgina10foizgayaqiniginaSizninggapirayotgan 

gapingiz ma‘nosi bilan bog‘liq, 40 foizi esa ovozingiz, intonatsiya va ritmingiz 

bilan va nihoyat 50 foizi gavda harakatingiz (

ya‘ni, bosh harakati, qo‘l va oyoq 

harakati, ko‘zlar xolati

) bilananiqlanadi. 

10.

 

Gapirayotganda  intonatsiyani  va  jestikulyatsiyani  (

qo‘l  va  tana 

harakatlarini) 

asosiy fikrga urg‘u berish uchun ishlatishga harakatqiling. 

11.

 

Auditoriyada  ko‘proq  harakat  qiling,  jonsiz  predmetday  sahnada 

qotib turmang. 

12.

 

Ma‘ruzangizda  vizual  qo‘llanmalarni  ishlatishga  harakat  qiling. 

---

84 

 

Masalan,  chizmalarni,  grafiklarni,  plakatlarni,  oddiy  va  multimedia  slaydlarni, 

video  va  audio  materiallarni  ishlatish  yaxshi  natijalarga  olib  keladi.  Lekin, 

ularning ishlatilishini xonaning katta-kichikligi va odamlar soni bilan mutanosib 

ravishda amalgaoshiring. 

13.

 

Quyidagi  qoidani  ishlatishingiz  mumkin:  «

Har  bir  asosiy  fikrga 

bittako‘rsatuv

». 

14.

 

Myenga  hech  kim  bermaydi  deb  o‘ylagan  savollaringizga  albatta, 

javob tayyorlabkeling. 

15.

 

Agar,  berilgan  savolga  javobni  bilmasangiz,  uni  bilaman  deb 

ko‘rsatishga  harakat  qilmang.  O‘ylab  ko‘rib,  ma‘nosiga  etganingizdan  so‘ng, 

javob berishingiz haqida va‘da bering yoki «

Javobni quyidagi sabablarga ko‘ra 

bilmayman

»  deb  rostini  ayting.  Oxirida  o‘z  fikringizning  qanday  ekanligni 

quyidagicha  tarzda  qo‘shib  qo‘ysangiz  ham  bo‘ladi.  «

Lekin,  men  bu  haqda 

quyidagilarni ayta olaman .........

‖. 

16.

 

Ma‘ruzangiz rejasini tuzing va ommaviy chiqishdan oldin uni biror-

bir kimsagako‘rsating. 

17.

 

O‘z ma‘ruzangizni video/audio kassetaga yoki diskka yozib oling va 

uni tanqidiy/kritik nuqtai-nazardan qayta ko‘ribchiqing. 

18.

 

Ma‘ruzadan oldin juda ham to‘yib ovqat emang.