Ўзбекистон республикаси ички ишлар вазирлиги а к а д е м и я

тутлар шаклланади. Бундай институтларнинг бошланғич бўғи-
ни диндорлар гуруҳидир. Дастлабки диндорлар гуруҳи меҳнат,
уруғ жамоалари негизида юзага келганлиги боис бутун уруг ёки
қабила аъзоларини бирлашгирган. Диний маросимларда барча
уруғ аъзолари иштирок этган. Диний тажрибанинг ортиб бори­
ши билан диний маросимларни бажаришни ташкил этувчи ва
бошқарадиган мутахассислар — шомонлар, сеҳргарлар — ажра­
либ чиққан. Улар аста-секин мазкур фаолият турини ўзлашти-
риб, касбий гуруҳларга бирлашганлар.
Хусусий мулк, синфлар ва давлатнинг пайдо бўлиши би­
лан диннинг ижтимоий вазифалари кенгайиб борган. Дин­
нинг вазифаларидан бири ҳукмрон синф ва давлат манфаат-
ларига хизмат қилиш бўлган. Мавжуд сиёсий тизим ва ҳукм-
дорнинг шахси илоҳийлаштирилган.
Жамиятдаги ўзгаришлар диний маросимлар ва институт-
ларга ҳам таъсир этган. Диний маросимларнинг мураккаб
тизимлари шаклланган. Нисбатан мустақил фаолият кўрса-
тадиган коҳинлар корпорацияси юзага келган. Диний корпо­
рация фаолият турига кўра бирлашган кишиларнинг ташки-
лоти бўлган. Лекин у давлат аппаратининг таркибий қисми
сифатида фаолият кўрсатган. Шу даврдан бошлаб коҳинлар
алоҳида табақага бирлашганлар. Давлат тузуми ва ҳукмдор-
нинг муқаддаслаштирилиши коҳинларнинг жамиятдаги мав-
қеини мустаҳкамлаб борган. Коҳинлар ўз даврининг энг би-
лимдон вакиллари сифатида давлатнинг сиёсий тизими шакл-
ланишида фаол иштирок этганлар.
Ижтимоий тараққиёт ва ижтимоий институтларнинг
такомиллашуви жараёнида дин давлат сиёсий тизимининг
таркибидан ажралиб чиққан ва мустақил фаолият кўрсата
- 20 -

---

бошлаган. Диний ташкилот ҳам давлатнинг сиёсий тизими-