Mexanizatsiyalash m u h a n d isl a r iin st it u t I


Qadimgi  Hindiston  falsafasi



Download 9,04 Mb.
Pdf ko'rish
bet12/332
Sana02.01.2022
Hajmi9,04 Mb.
#309650
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   332
Bog'liq
13 Falsafa asoslari

Qadimgi  Hindiston  falsafasi. 
Qadimgi  Hindiston  ham   in- 
soniyat  madaniyatining  beshiklaridan  biridir.  Unga  xos  dastlab- 
ki  ta’limotlar  yozma  manba  —  «Veda»larda  o‘z  aksini  topgan. 
«Veda»lar  eramizdan  bir  yarim  ming  yil  oldin  yozilgan  bolib, 
mutaassib  dindor  hindu  uchun  oliy  muqaddas  ilm  va  bashorat 
kitobidir.  Hindular  «Veda»ni  oliy  tangri  Braxma  tomonidan  ay- 
tilgan  so‘zlar  deb  biladi.  «Veda»da  hindularning  qadimgi  tari­
xi,  iqtisodiyoti,  dini,  falsafasi,  axloq  va  nafosatiga  oid  fikrlari 
aks  etgan.  «Veda»lar  bizgacha  to‘rtta  to‘plam  (samxitlar)  shak- 
lida  yetib  kelgan.  Bular  —  «Rigveda»,  «Samaveda»,  «Yajurveda», 
«Adharvaveda»dir.
Hind  falsafasi  asoslari  «Upanishadalar»  nomi  bilan  mashhur 
bolgan manbalarda ham  o‘z aksini topgan.  «Upanishadalar»  sirli 
bilim degan ma’noni anglatib, «Veda»larning falsafiy qismini tash­
kil etadi.  «Upanishadalar» yaxlit kitob yoki fa safiy risolabolm ay, 
balki  turli  vaqtda  turli  mavzuda  ijod  etgan  nom alum   muallif- 
larning  matnlaridan  iboratdir.  Ularning  mazmuni  va  uslubi  har
31


xil va turlicha falsafiy qarashlar mahsulidir.  «Upanishadalar»dagi 
falsafiy mavzular,  asosan,  insonni  o‘rab  turgan borliq,  uning ha- 
yotdagi  o‘rni va vazifasi,  tashqi  olam va  inson tabiati,  uning  ha­
yoti va  ruhiyatining  mohiyati,  bilish  imkoniyatining  chegaralari, 
axloq  me’yorlari  haqidadir.  Falsafiy  muammolar  asosan  diniy- 
mifologik nuqtayi nazardan bayon etilgan.
Qadimgi  hind  falsafiy  maktablar  ikki  guruhga  bolinadi. 
Hindistonlik  faylasuflar  bu  guruhlarni  astika  va  nastika  deb 
ataydi.  Vedanta,  sankxya,  yoga,  vaysheshika,  n’yaya va  mimansa
—  astika guruhiga kiruvchi falsafiy maktablardir.  Ushbu maktab- 
larning  tarafdorlari  «Veda»ning  muqaddasligini  tan  olib,  birdan- 
bir haqiqat undagina  ifodalangan,  deyishadi.  Chorvaka-lokayata, 
buddizm va jaynizm  —  nastika guruhiga kiradi.
Chorvaka-lokayata  tarafdorlari  materialistik  ta’limotni  ilgari 
surganlari  uchun  «Veda»ning  muqaddasligini  tan  olishmaydi 
hamda olam ilohiy kuch tomonidan yaratilmagan,  «Veda» haqiqiy 
bilim bermaydi,  deb ta’kidlashadi.  Buddizm va Jaynizm diniy-fal- 
safiy maktablar bolishiga qaramay,  ular ham «Veda»ning muqad­
dasligini  tan  olmagan.  Sankxya  qadimgi  Hindistondagi  dualistik 
falsafiy maktab bolib,  olam asosida moddiy unsur (prakriti) mod- 
da  va  ruh  (purusha)  yotadi,  deb  hisoblaydi.  Bu  yo'nalishga,  aso­
san,  olamdagi barcha narsalar ikki unsurning turli teng miqdorda 
(proporsiyada)  birikishidan  yuzaga  keladi,  olam  sababiyat  orqali 
rivojlanadi,  olamda uchta  sabab  mavjud,  deyiladi.  Ular  quyidagi- 
lardir: moddiy sabab, yaratuvchi sabab,  aloqador bolm agan sabab. 
Bu  falsafiy  maktab  haqida  buyuk  bobokalonimiz  Abu  Rayhon 
Beruniy «Hindiston»  asarida atroflicha fikr yuritgan.

Download 9,04 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   332




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish