Microsoft Word 01 Kishlok xujalik ishlab chikarish iktisodiyoti

15.24. Ozuqa resurslarini ko’paytirish, uning xozirgi axvoli va istiqboli 

 

Chorvachilik uchun o’simlikchilik ozuqa resurslari miqdorini qo’upaytirish, sifatini yaxshilash 

va  tarkibini  takomillashtirish  asosan  maxsus  ekinlar  maydonini  kengaytirish  va  ularning 

hosildorligini  oshirish,  tabiiy  yaylov  va  pichanzorlardan  oqilona  foydalanish  hisobiga  amalga 

oshiriladi. 

   O’zbekistonda  uzoq  yillar  davomida  o’simlikchilik  ozuqa  resurslari  tabiiy  yaylov  va 

pichanzorlardan,  oziq-ovqatga  mo’ljallangan  galla  ekinlari  qo’shimcha  mahsulotlaridan  tashkil 

topgan. Maxsus ozuqabop ekinlari juda kam maydonlarga ekilgan. Uning hammasi ko’p yillik bedalar 

bo’lgan. Boshqa maxsus ozuqa ekinlari mutlaqo ekilmagan. Barcha g’alla ekinlarining, shu jumladan, 

ozuqabop arpa hamda makka doni ham asosan aholi tomonidan oziq-ovqat sifatida foydalanilgan. 

   2000  yili 1990  yilga nisbatan jami ozuqabop ekinlar 610,7 ming  ga  yoki qariyb 58,7%  ga 

qisqartirildi. Bu kabi kamchiliklar 2004  yilga kelib nisbatan ijobiy siljishga olib keldi. 2000  yilda 

1990 yilga nisbatan pichan uchun o’rilgan ko’p yillik bedaning hosildorligi 18.7 s/ga yoki 40.4% ga, 

silos va ko’k ozuqa uchun ekilgan makkajo’xori hosildorligi 61 s/ga yoki 32,3% ga, ildizmeva va 

poliz ekinlari hosildorligi esa 90 s/ga yoki 29% pasaygan.  

 Demak,  maxsus  ozuqa  ekinlari  maydoni  qisqartirilgan  va  ularning  gektaridan  olinadigan 

hosildorlikning  pasayishi  natijasida  o’simlik,  chorva  ozuqalari  yalpi  hosili  keskin  kamaygan. 

O’simlik  ozuqa  resurslari  qisman  g’allachilikdan  olingan  somon,  paxta  chigitini  qayta  ishlashdan 

olingan kunjara, sheluxa va boshqa ozuqalar bilan to’ldirilgan.  

           Ammo shartli mol boshiga saralangan ozuqa birligi 2000yilda 1990yilga nisbatan 8,3 s yoki 

30% ga kamaygan. Bu o’rtacha ko’rsatgich me’yorga nisbatan ikki marta kamdir. Natijada ko’pchilik 

turdagi  hayvonlarning  maxsuldorligi  ham  pasaygan.  Bu  holat  barcha  turdagi,  ayniqsa,  shirkat  va 

boshqa dehqon xo’jaliklariga taalluqlidir. 

Demak, o’simlikchilik ozuqa resurslari asosan yaylov va pichanzorlar hamda g’allachilik va 

boshqa madaniy ekinlarning qo’shimcha mahsulotlaridan tashkil topgan. Natijada ko’pchilik chorva 

hayvonlari  yarim  och  oziqlantirilgan.  Shartli  mol  boshiga  13  s  ozuqa  birligi  yoki  uning  talabiga 

nisbatan  taxminan  50%  ozuqa  resurslari  sarflangan,  xolos.  Mustaqillik  yillarida  o’simlikchilik 

ozuqalarining ma’daniy ekinlarini ekish maydonlarining kengayishi hisobiga tashkil topish holati 1-

jadval   ma’lumotlari asosida umumiy shaklda aniklanishi mumkin.