Oktabr 021 yil «Yangi O‘zbekistonda islohotlarni amalga oshirishda zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish»

«Yangi O‘zbekistonda islohotlarni amalga oshirishda zamonaviy axborot-kommunikatsiya 
texnologiyalaridan foydalanish» mavzusida Xalqaro ilmiy-amaliy konferentsiya 
Andijon 
 
27-29 oktabr 2021 yil 
309 
Sabablar, maqsadlar va usullarga bog‘liq holda axborot xavfsizligini 
buzuvchilarni to‘rtta kategoriyaga ajratish mumkin: 
- sarguzasht qidiruvchilar; 
- g‘oyaviy xakerlar; 
- xakerlar-professionallar; 
- ishonchsiz xodimlar. 
Sarguzasht qidiruvchi, odatda, yosh, ko‘pincha talaba yoki yuqori sinf 
o‘quvchisi va unda o‘ylab qilingan hujum rejasi kamdan-kam bo‘ladi. U nishonini 
tasodifan tanlaydi, qiyinchiliklarga duch kelsa chekinadi. Bunday sarguzasht 
qidiruvchi muvaffaqiyatlarini faqat yaqin do‘stlari, kasbdoshlari bilan o‘rtoqlashadi. 
G‘oyali xaker – bu ham sarguzasht qiduruvchi, ammo mohirroq. U o‘zining 
e’tiqodi asosida muayyan nishonlarni (xostlar va resurslarni) tanlaydi. Uning yaxshi 
ko‘rgan hujum turi Web-serverning axborotini o‘zgartirishi yoki, juda kam hollarda, 
hujumlanuvchi resurslar ishini blokirovka qilish[1].
Xaker-proffesional harakatlarning aniq rejasiga ega va ma’lum resurslarni 
mo‘ljallaydi. Uning hujumlari yaxshi o‘ylangan va odatda bir necha bosqichda 
amalga oshiriladi. Avval u dastlabki axborotni yig‘adi (operatsion tizim turi, taqdim 
etiladigan servislar va qo‘llaniladigan himoya choralari). So‘ngra u yig‘ilgan 
ma’lumotlarni hisobga olgan holda hujum rejasini tuzadi va mos instrumentlarni 
tanlaydi (yoki hatto ishlab chiqadi). Keyin, hujumni amalga oshirib, maxfiy 
axborotni oladi va nihoyat harakatlarining barcha izlarini yo‘q qiladi. Bunday hujum 
qiluvchi professional, odatda yaxshi moliyalanadi va yakka yoki professionallar 
komandasida ishlashi mumkin[3]. 
Ishonchsiz xodim o‘zining harakatlari bilan sanoat josusi etkazadigan 
muammoga teng muammoni tug‘diradi. Buning ustiga uning borligini aniqlash 
murakkabroq[2]. Undan tashqari unga tarmoqning tashqi himoyasini emas, balki 
faqat, odatda unchalik qatьiy bo‘lmagan tarmoqning ichki himoyasini bartaraf 
qilishiga to‘g‘ri keladi. Ammo, bu holda uning korporativ ma’lumotlardan ruxsatsiz 
foydalanishi xavfi boshqa har qanday niyati buzuq odamnikidan yuqori bo‘ladi.
1-rasm. Axborot xavfsizligini buzuvchining modeli 

---