Anatomiya 2014. indd

Ensaning kichik nervi

 to‘sh-o‘mrov-so‘rg‘ichsimon mu-

shakning orqa chekkasidan chiqadi. Mushakning orqa chekkasi 

bo‘ylab yuqo riga ko‘tarilib, ensa sohasining pastki lateral qismi 

terisini va quloq chig‘anog‘ining orqa yuzasi terisini innervatsiya 

qiladi.

2.

 Quloqning katta nervi

 to‘sh-o‘mrov-so‘rg‘ichsimon mu-

shakning lateral tomonidan qiyshiq yo‘nalib, quloq suprasi va 

tash qi eshituv yo‘li terisini innervatsiya qiladi.

3. 

Bo‘yinning ko‘ndalang nervi

 to‘sh-o‘mrov-so‘rg‘ichsimon 

mu shakning orqa chekkasidan chiqib, oldinga tomon ko‘ndalang 

yo‘nalib, ustki va pastki tarmoqlarga bo‘linib, bo‘yinning oldingi 

va lateral sohasi terisini innervatsiya qiladi.

4. 

O‘mrov usti nervlari

 3–5 ta bo‘lib, to‘sh-o‘mrov-so‘rg‘ichsi-

mon mushakning orqa chekkasidan chiqadi. Bu nervlar joylashishi-

ga qarab medial, oraliq va lateral o‘mrov usti nervlariga bo‘linadi. 

O‘mrov usti nerv lari pastga va orqaga qarab yo‘nalib, deltasimon 

va katta ko‘krak mushagi sohasi terisini innervatsiya qiladi.

---

477

Harakatlantiruvchi (mushak) tarmoqlari chigal atrofida joy-

lash gan bo‘yinning chuqur mushaklarni innervatsiya qiladi. Ha-

rakatlantiruvchi tarmoqlardan bittasi til osti nervidan chiquvchi 

tarmoq bilan qo‘shilib, bo‘yindagi nerv qovuzlog‘ini hosil qiladi. 

Uning tarmoq lari til osti suyagining ostidagi mushaklarni inner-

vatsiya qiladi. Bundan tashqari bo‘yin chigalidan to‘sh-o‘mrov-

so‘rg‘ichsimon va trapetsiyasimon mushaklar 

ga ham tarmoqlar 

chiqadi.

Aralash tarmoqqa diafragma nervi kiradi. Bu nerv III–IV bo‘-

yin nerv larining oldingi shoxlaridan hosil bo‘lib, oldingi narvon-

simon mushakning oldingi yuzasi bo‘ylab pastga tushadi. Ko‘krak 

qafasining ustki aperturasi orqali o‘mrov osti arteriyasi va vena-

si o‘rtasidan ko‘krak qafasiga kiradi. Ko‘krak qafasida o‘pka il-

dizining oldidan, perikard bilan mediastinal plevraning o‘rtasi-

dan o‘tib, diafragmada tarmoqlanadi. Uning harakatlantiruvchi 

tolalari diafragmani, sezuv chi tolalari plevra va perikardni inner-

vatsiya qiladi. Uning sezuvchi diafragma-qorin tarmoqlari qorin 

bo‘shlig‘iga o‘tib, diafragmani qop lagan qorinpardani innervatsiya 

qiladi. O‘ng diafragma nervi tolalari jigar kapsulasida tugaydi.

Yelka chigali

 (plexus brachialis) to‘rtta pastki bo‘yin, qis-

man IV bo‘yin va I ko‘krak nervlarining oldingi shoxlaridan ho-

sil bo‘ladi. Narvonsimon mushaklar oralig‘ida bu nervlar o‘zaro 

qo‘shilib uchta: ustki, o‘rta va pastki poyani hosil qiladi (202-

rasm). Bu poyalar narvonsimon mushaklar oralig‘idan pastga 

tomon yo‘nalib, o‘mrov suyagiga nisbatan ikki: o‘mrov usti va 

o‘mrov osti qismlarga bo‘linadi.

Yelka chigalining o‘mrov osti qismi qo‘ltiq osti arteriyasini 

uch tomondan o‘rab turuvchi uchta dastaga bo‘linadi. Arteriya-

ning medial tomonida medial tutam, lateral tomondan lateral tu-

tam, orqa tomonida orqa tutam joylashadi.