Anatomiya 2014. indd

QON TOMIRLAR TIZIMI

Qon tomirlar tizimi ichida qon oqadi. Bu suyuqlik hujayra, 

to‘qimalar hayoti uchun kerak bo‘lgan oziqa moddalar va kislo-

rodni (arteriyalar) yetkazib beradi, ulardan organizm uchun ke-

raksiz moddalarni ekskretor a’zolar (venalar)ga olib borib, tash-

qariga chiqaradi. Qon tomirlar teri va shilliq pardalar epiteliyida, 

sochlarda, ko‘z olmasining shox pardasida va bo‘g‘imlar tog‘ayi-

da bolmaydi.

Qon tomirlar tizimining markaziy a’zosi yurak hisoblanadi. U 

ritmik ravishda qisqarib, qonni harakatga keltiradi.

Qon tomirlar arteriya va venalar hamda ular o‘rtasida joylash-

gan mikrosirkulyator oqimdan iborat. Mikrosirkulyator oqim arte-

riola, prekapillyar, kapillyarlar, postkapillyar va venuladan iborat.

Yurakdan boshlanib, organizmga tarqaladigan tomirlar arte-

riyalar deb ataladi. Hujayra va to‘qimalardan qonni yurakka olib 

keluv chi tomirlar venalar deyiladi.

Qon tomirlar tizimida ikkita: katta va kichik qon aylanish doi-

rasi tafovut qili nadi.

Kichik (o‘pka) qon aylanish doirasi 

(150-rasm) o‘pkada qonni kislorod bilan 

bo yitish uchun xizmat qiladi. U o‘ng qo-

rinchadan o‘pka poyasi bo‘lib boshlanib, 

o‘pkaga yetib kelib, o‘ng va chap o‘pka ar-