pofiz chuqurchasida joylashgan. Uning og‘irligi erkaklarda 0,5 g,
ayollarda 0,6 g, homiladorlik davrida 1 g gacha yetadi. Gipo-
fiz tashqi tomondan g‘ilof bilan o‘ralgan. Gipofiz oldingi, orqa
bo‘laklar va oraliq qismdan iborat.
qiladi. Adenogipo fizda oldingi, o‘rta yoki oraliq va do‘mboq qis-
mlar tafovut qilinadi.
bezlari faoliyatini boshqaruvchi trop gormonlar ishlab chiqaradi.
331
Somatotrop gormon oqsillar sintezini kuchaytiradi va yog‘ning
parchalanishini tezlatadi, shuning uchun o‘sish davrida bolalar
va o‘smirlarda yog‘ to‘planishi pasayadi. Agar bolalik davrida so-
matotrop gormon kam ishlab chiqarilsa – gipofizar karlikizmga,
ko‘p ish lab chiqarilsa – gipofizar gigantizmga olib keladi. Agar
bu gormon katta yoshdagi odamlarda tana o‘sishi to‘xtagan vaqt-
da ko‘payib ketsa, tananing ayrim qismlari: qo‘l, oyoq, til, burun,
pastki jag‘ kattalashib, akromelogiya xastaligi paydo bo‘ladi. Bu
gormonning gipofunksiyasi katta odamda goho modda almashi-
nuvida chuqur o‘zgarishlarga olib keladi. Bunda odam umuman
semirishi yoki haddan tashqari ozib ketishi mumkin.
Tireotrop gormon qalqonsimon bez follikulasi epiteliyi yeti-
lishini boshqaradi va uning gormonlari ajralishini faollashtiradi.
Gonadotrop gormon erkaklarda moyaklar o‘sishini va sper-
mato ge nez jarayonini kuchaytiradi. Ayollarda organizmning jin-
siy taroq qiyoti, ovulyatsiya jarayoni va sut bezlarining o‘sishiga
ta’sir qiladi.
Gipofizning o‘rta bo‘lagi gormoni melotonin teri pigmenta-
tsiyasiga ta’sir ko‘rsatadi.
Orqa bo‘lak yoki neyrogipofiz
tarkibiga
о
rqa bo‘lak, quyg‘ich,
adenogipofiz va gipotalamus o‘rtasida joylashgan o‘rta tepalik ki-
radi. Gipofizning orqa bo‘lagi neyroglial hujayralardan, gipotala-
musdan neyrogipofizga keluvchi nerv tolalaridan va neyrosekre-
tor tanachalardan iborat. Neyrogipofizning gormonlari vasopres-
sin yoki antidiuretik gormon (ADG) va oksitotsin gipotalamus-
ning supraoptik va paraventrikular o‘zaklarida ishlab chiqarilib,
gipotalamo-gipofizar dasta aksonlari orqali neyrogipofizga tusha-
di. Vazopressin buyrak naychalarida suvni qayta so‘rilishini ku-
chaytirib, antidiuretik ta’sir ko‘rsatadi, natijada siydik ajralishi
kamayadi. Bundan tashqari u arteriolalarni toraytirib, arterial bo-
simni oshiradi.
Oksitotsin bachadon mushaklarining qisqarishini kuchayti-
rib, tug‘ish jarayonini tezlatadi. Bundan tashqari u sut bezlarining
fao liyatini oshiradi.
Do'stlaringiz bilan baham: