Anatomiya 2014. indd

ENDOKRIN BEZLAR

Chiqaruv nayi bo‘lmay, ishlab chiqargan suyuqligi bevosita 

qonga yoki limfaga quyiladigan bezlar endokrin bezlar deb atala-

di. Endokrin bezlarning faol moddalar ishlab chiqarish va ajratish 

jarayoni ichki sekretsiya, ularning ishlab chiqargan moddasi gor-

monlar deyiladi. Gormonlar biologik faol modda bo‘lib, juda oz 

miqdorda ham organizm faoliyatiga ma’lum bir ta’sir ko‘rsatadi. 

Gormonlar tanlab ta’sir qilish xususiyatiga ega bo‘lib, moddalar 

almashinuvini, organizmning taroqqiyoti, o‘sishini boshqarib tu-

radi. Ular organizmda biokimyoviy jarayonlarni boshqaruvchi hi-

soblanadi. Organizmning o‘sishi, yashashi va taroqqiyotini ta’min-

lash uchun qonda ma’lum miqdorda gormon bo‘lishi kerak. Agar 

gormonlar ko‘p ishlab chiqarilsa – giperfunksiya, agar ular yetish-

masa – gipofunksiya deyiladi. Agar gormonlar kam yoki ko‘p ish-

lab chiqarilsa, organizmda turli xil kasalliklar kelib chiqadi.

Ichki sekretsiya bezlariga gipofiz, epifiz, qalqonsimon bez, 

qalqon oldi, buyrak usti bezi, oshqozon osti bezining Langengars 

orolchalari, erkaklar va ayollar jinsiy bezlarining ichki sekretsiya 

qismi kiradi.