O’zbеkistоn rеspublikаsi хаlq tа`limi vаzirligi

QORAQLPOQ ADABIYOTI
Yarim ko`chmanchilik bilan kun kechirgan qoraqalpoq xalqi murakkab taraqqiyot
yo`lini boshdan kechirdi. Qoraqalpoq xalqining o`ziga xos juda boy og`zaki ijodi bor.
O`z.R.FA Qoraqalpog`iston ilmiy-tekshirish instituti fonddida «Qirq qiz», «Alpomish»,
«Yer   qo`shay»,   «Mast   podsho»,   «Shahriyor»,   «Oshiq   G`arib»,   «Yusuf   va   Zulayho»,
«Oshiq   Hamro»,   «Tohir   va   Zuhro»,   «Yusuf   va   Ahmad»   dostonlarining   variantlari
saqlanadi.
Qozoq xoni Abdulxayrga qarshi kurashda qoraqalpoqlar mag`lubiyatga uchrab, to`rt
tomonga tarqaldi. Bir qismi Toshkent atrofiga-Chirchiq bo`ylariga, bir qismi Farg`ona va
Samarqand, yana  bir qismi Qizilqum orqali Xorazmga-Orol dengizining janubiy janubiy
sohillariga borib o`rnashadi.   Xalq shoirlari Jiyan Jirav, Kunxo`ja, Berdaq, Qulmurod,
Gulmurodlar   real   hayotni   tasvirlashga   harakat   qilishgan.   Kunxo`janing   «O`roqchilar»,
«Tuya   ekansan»,   Hojiniyozning   «Bo`z   o`tov»,   Berdaqning     «Shajara»,   «Ernazar   biy»,
«Oydo`st biy», «Ahmoq podsho» asarlari fikrimiz dalilidir.
20-30-yillarda   qoraqalpoq   ijodkorlari   «Erkin   qoraqalpoq»   gazetasi   atrofida
jamlanishdi.     Adabiyotga   kirib   kelgan   X.Axmetov,   A.Matyoqubov,   A.Utepov,
J.Oymurzaev,   A.Begimov,   A.Musayev,   A.Dabilov,   S.Nurembetov   singari   yozuvchilar
yangi g`oya va fikrlarni surishdi. Ammo mazkur yozuvchilar mavjud tuzum doirasini yorib
chiqisha   olmadi.   Ba'zi   birlari   harakat   ham   qilmadi.   1940-1950-yillar   mobaynida
J.Oymurzayev «Mening do`stlarim», «Erboy botir», D.Nazirbergenov «Ikki qahramon»,
«Dushmanni   yengamiz»,   A.Utepov   «Saidmurod   dangasa»,   S.Xo`janiyozov   «Bizning
qahramon»,   A.Begimov   «Baliqchining   qizi»,   X.Saitov   «Mashaqqatli   baxt»,   «So`nggi
hujum»   asarlarini   yozgan   bo`lsa,   N.Dovqoraev   «Qoraqalpoq   adabiyoti   tarixi   ocherki»
darsligini nashrdan chiqardi. Bir-biriga qondosh, jondosh bo`lgan o`zbek va qoraqalpoq
xalqlari adabiyoti ko`p yillik tarixiy bog`lanishga ega. O`zbek yozuvchilaridan Oybek,
G`ofur   G`ulom,  Abdulla   Qahhor,  Uyg`un,   Sharof   Rashidovlarning   asarlari   qoraqalpoq
tiliga tarjima qilingan.