Buxoro davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti ekologiya kafedrasi

b) Qizil kitobga kiritilgan o‘simliklar. 

Kuyonsuyak  –  Peschannaya  akatsiya. 

Dukkakdoshlar  oilasiga  mansub 

bo‘lgan  buyi  8  m  ga  etuvchi  daraxt.  Viloyatimizning  hududida  quyonsuyak  cho‘l 

zonasidagi  barxanli,  qumlarda,  hamda  qumlari  shamol  uchirishi  sababli  hosil 

bo‘lgan pastliklarda uchraydi. Bosh poyasi asosining diametri 30 sm. Juda sershox, 

shoxlari va barglari qalin tuklari bilan qoplanganligi sababli kulrang – yashil. Yon 

barglari  kichik bo‘lib,  erta to‘kiladi. Barglari juft patsimon, odatda bir juft qalami 

va    bargidan  iborat.  Yosh  novdalari  ingichka  bo‘lganligi  sababli  majnuntol 

novdalariga  o‘xshash  pastga  egilgan  bo‘ladi.  Ular  ipaksimon  oq  tuklari  bilan 

qoplanganligi  uchun  yaltirab  turadi.  Bargchalarining  uzunligi  15–40  mm,  eni  1–2 

mm. Uchki qismi o‘tkirlashib tikanga aylangan. Eski yog‘ochlashgan shoxlaridagi 

barglari  to‘kilgandan  so‘ng  uning  qisqa  bandlari  ham  tikanlarga  aylanadi. 

Shingilsimon to‘pguli uzunligi 2 – 3 sm, eni 2 sm bo‘lib, unda 3 – 25 tagacha to‘q  

binafsha  rangli  xushbuy  gullari  o‘rnashgan.  Gullari  qurigandan  so‘ng  binafsha  

qoramtir  rangli  bo‘ladi.  Kosacha  barglari  ham  oq  kumushrang  bo‘lib,  keng 

qo‘ng‘iroqsimon shaklga ega. Uzunligi 2 – 4 mm toj barglarining uzunligi kosacha 

barglaridan  qariyb  ikki  barobar  ziyodroq.  Dukkagi  uchburchak,  qalami  yoki 

uzunchoq elipsimon bo‘lib tuksiz spiralsimon buralgan, yassi qanotsimon, uzunligi 

3 – 5 sm gacha eni 0,5 – 0,7 sm. Aprel – may oylarida gullab iyun – iyul oylarida 

mevasi    pishib  etiladi.  Respublika  miqyosida  asosan  Qizilqumda  tarqalgan.  Bu 

turni    areali  keyingi  yillarda  bir  muncha  qisqarganligini  hisobga  olib,  uning 

genofondini  ko‘paytirish  uchun,  ko‘chma  qumlarni  saqlash  maqsadida  eqish 

tavsiya  etiladi.  Hamda  turli  biologik  xususiyatlarini  o‘rganib,  Qizilqum 

qo‘riqxonasida   ko‘paytirish  tadbirlarini  ko‘rish  maqsadga  muvofiq.