Buxoro davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti ekologiya kafedrasi

Sarxush  bozulbang  –  Zaysengub  opyanyayushiy  –  Lagoshilus  inebrians 

Bunge. 

G‘arbiy  Pomir  –  Oliy  va  janubiy    Qizilqumning  qoldiq  tog‘laridagi 

kamayib borayotgan endim o‘simlik. Buyi 30 – 60 sm oralig‘idagi poyalari oddiy 

yoki sershox yarim buta. Barglari keng – tuxumsimon 3-5 bo‘lakli. Tojbargi oqish. 

Gullari  poyalarining  yuqori  qismida  4  –  6  tadan  bo‘lib  joylashgan.    Kosachasi 

cho‘ziq  –  qo‘ng‘iroqsimon.  Kosachasining  nayi  bezchali  tuklar  bilan  qoplangan. 

Yongoqchasi  tuzlik,  sarg‘ish  kulrang.  Iyul  –  avgustda    gullab,    iyul    –  sentyabr  

oylarida  mevasi  etiladi.  Nurato    va  Oqtog‘  tizmalari  etaklarida,  Zirabuloq, 

Ziyovuddin  tog‘larida,  Zarafshon  hamda  Turkiston  tizmalarida,  shuningdek 

Qizilqumdagi    Quljuktog‘da  tarqalgan.  (Samarqand,  Navoiy  va  Buxoro 

viloyatlari). Dengiz sathidan 1200 m gacha balandlikdagi soz hamda shag‘alli soz 

tuproqlarda  shuvoq  va  boshqa  turlardan    hosil    bo‘lgan  o‘simlik    qavmlarida 

uchraydi.  Tabiatda  onda-sonda  va  kichik  to‘plar  hosil  qilib  tarqalgan.  Eng  zich 

tuplari  Nurato  va  Oqtog‘larda  uchraydi.  Urug‘idan  ko‘payadi.  Urug‘i  5-7  yil 

mobaynida unib chiqish qobiliyatini  yo‘qotmaydi. Namgarchilikning etishmasligi, 

chorva  mollari  tomonidan    payhon  qilinishi  va  ko‘p  yillar  mobaynida  katta 

miqdorlarda    yig‘ib olinishi   soni   va  arealiga  katta  zarar  etkazgan. 1957-1960 

yillar  mobaynida  Samarqand  viloyatida  2  ga  yerda  ekib  o‘stirilgan.  1960  yildan 

beri  O‘zbekiston  Respublikasi    FA    Botanika    bog‘ida    ekilib    kelinadi.  Qizil 

kitobga  kiritilgan.  Nurota  qo‘riqxonasida  muhofaza    qilinadi.  Uni  yig‘ib  olishni 

qat’iy  cheklash,  tabiiy  holda  tiklanishiga  ko‘maklashish,  urug‘larini  yig‘ib  olishni 

tashkil qilish hamda madaniy sharoitda ekib o‘stirishni  kengaytirish zarur.