Adabiyot va sa’atni sevuvchi, so’za usta ayollardan bo’lgan

-mavzu: 

Tarixiy-biografik yondashuv va muloqotga asoslagan janrlar 

 

Reja: 

1. Adabiy portret janrining xususiyatlari. 

2. Tanqidiy-biografik ocherk. 

3. Adabiy-tanqidiy esse janri tabiati. 

 

Tayanch tushunchalar: 

tarixiy-biografik yondashuv, adabiy portret, holot, badia, 

manoqib, portretnavis, ijodiy portret, tanqidiy-biografik ocherk, esse, xotira, adabiy 

o’ylar, esse-roman, tarixiy badia, Monten, improvizatsiya, klassizm, sinkretik,.. 

 

 

Adabiy muloqotga asoslangan janrlar vaqtlar o’tishi bilan1.  

O’zbek adabiy 

tanqidining janriy tasnifi

. Fanda shu narsa yaxshi ma’lumki, barcha san’at turlarida 

bo’lgani kabi adabiy tanqid asarlarining o’z tuzilishi, ilmiy-ma’rifiy xususiyatlari, 

qo’llanish o’rni va bajaradigan vazifalariga ko’ra muayyan guruhlar va 

yo’nalishlarni  tashkil etadi. Tanqid janrlarini shartli ravishda ikki yo’nalishga – 

adabiy jarayonni hamda  yozuvchi hayoti,  ijodi masalalarini yorituvchi 

yo’nalishlarga ajratish mumkin

42

. Ammo mazkur bo’linish o’ta shartli, chunki 

adabiy jarayonni yorituvchi “sof” janrlar bo’lmaganidek, faqat ijodkor hayoti va 

ijodini ochishga xizmat qiladigan janrlar ham yo’q. Haqiqatan ham tanqidchilik 

janrlari, qaysi shaklda bo’lmasin, bevosita adabiy jarayon bilan bog’liq holda ijodkor 

va uning asari haqida fikr yuritadi. To’g’ri, adabiy tanqid janrlarining ayrimlari 

yangi badiiy asarning yozilishi va bosilib chiqishiga aloqador bo’lsa, ayrimlari 

ijodkor hayoti va ijodi haqidagi masalalarga aloqador bo’ladi. Aslida esa 

tanqidchilik janrlariga boshqa jihatdan, ya’ni qanday muammolarni qamrab olishi va 

                                                

41