O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti

 
Qiyosiy ustunlik 
 
 
Smit ham, Rikardo ham mamlakatlarda mutlaq ustunlik bo‗lganda 
xalqaro  ixtisoslashuv  va  savdoning  afzalliklarini  tan  olishgan,  lekin  bir 
mamlakat  barcha  tovarlarni  ishlab  chiqarishda  yuqori  samaradorlikka 
ega bo‗lsa, unda nima bo‗ladi? Keling, misolimizni o‗zgartiramiz, faraz 
qilaylik Angliyada unumdorlik uch baravarga oshdi va buning natijasida 
mehnat  birligiga  to‗g‗ri  keladigan  mahsulotlar  hajmi  14.2-  jadvalda 
ko‗rsatilgan. 
Endi  Angliya  sanoatining  ikkala  tarmog‗i  ham 
Portugaliyaga  ko‗ra  ancha  unumdor;  mos  ravishda,  mehnat  vaqti  bilan 
o‗lchanayotgan  ishlab  chiqarish  sarflari  ikkala  tovar  uchun  ham 
Angliyada  kam.  Qiyosiy  ustunlikning  argumentlari  14.2-jadvaldagi 
ma‘lumotlar  savdo  har  ikkala  mamlakat  uchun  ham  foydali  ekanligini 
namoyish  etmoqda.  Vaholanki,  Angliya  ikkala  tovarni  ishlab 
chiqarishda ham  mutlaq ustunlikka  ega, bu  mutlaq  ustunlik  emas,  balki 
xalqaro  savdo  foydali  bo‗la  olishini  aniqlab  beradigan  o‗ta  muhim 
hisoblangan  qiyosiy  ustunlikdir.  Ushbu  misolda  Angliya  mato  ishlab 
chiqarishda  qiyosiy  ustunlikka  ega,  Portugaliya  bo‗lsa  vino  ishlab 
chiqarishda  qiyosiy  ustunlikka  ega.  Qiyosiy  ustunlik  har  bir 

---

294 
 
iqtisodiyotda  nisbiy  unumdorlikni  tadqiq  qilish  asosida  aniqlanadi. 
Angliyaning  matodagi  qiyosiy  ustunligini  –  Angliyada  har  bir 
qo‗shimcha  metr  matoni  ishlab  chiqarish  2  litr  vinoning  yo‗qotilishini 
bildiradi, xuddi shunday Portugaliyada 8 litr vinoga aynan shuncha metr 
matoni olish uchun xarajatlar talab qilinadi. Portugaliyaning vino ishlab 
chiqarishdagi  qiyosiy  ustunligi  shunda  ko‗rinadiki,  Portugaliyada  1/8 
metr  matoning  yo‗qotilishi  bir  litr  vinoni  beradi,  Angliya  bo‗lsa  bir  litr 
vinoni ishlab chiqarish uchun 1/2 metr matodan voz kechishi kerak.  
 
 14.2 jadval