A. A. Abduazizov tilshunoslik nazariyasiga

binar  qiyoslash 
deb  ham  yuritila­
di.  Tillam i  qiyoslashda  yaxshiroq  o'rganilgan  tilni 
etalon
 
(andoza) 
qilib  olib,  unga to ‘g‘ri  keluvchi  xususiyatlami  ikkinchi 
tilda  topib  tahlil  qilinadi.  Ba’zan  esa  biror  tipologik  belgini 
qiyoslanayotgan  tillarda  aniqlashga  harakat  qilinadi1.  Qiyoslash 
metodi  nazariy  va  amaliy jihatdan juda  foydali  bo ‘lib,  u  xorijiy 
tillam i  o'rganishning  lisoniy  asoslarini  yaratishda  katta  aham i­
yatga  ega.
O ppozitsiya 
—  qaram a-qarshi  qo‘yish,  zidlov  metodi  tilda­
gi  birliklaming  paradigmatik  tasnifi  uchun  qo‘llaniladi.  Tildagi 
barcha  birliklar  bir-birlariga  qarama-qarshi  bo'lib,  o'zaro  so‘z, 
morfema,  so‘z  birliklari,  turli  grammatik  konstruktsiyalami  va 
gaplam i  farqlaydi.  Oppozitsiya  metodi  yordamida  tildagi  birlik­
lar  o'rtasidagi  turli  qarama-qarshiliklaming  um um iy  turlarini 
aniqlash  mumkin  (bir  o ‘lchovli  —  a:  b;  ko‘p  o ‘lchovli —  a: 
b:c:d:  kabi).  Bu  zidlovlaming  a ’zolari  o'rtasidagi  m unosa- 
batlam i  proportsional  va  vakkalanean.  privativ  (+ ,  —  belgisi 
bo'yicha),  p o s'o n ali  (gradual)  (m asalan,  |i-a|o‘rtada  |e|ni 
“sakrab”  o'tiladi,  yoki  qaratqich  kelishigi  bilan  chiqish  kelishi­
gi  oppozitsiyasi  o'rtasidagi  boshqa  kelishiklam i  tushirib 
qoldirishga  asoslangan),  tene  huauali  (ekvipolent)  oppozitsiya 
(masalan,  |p-t||t-k|bir  hil  belgili:  portlovchi,  jarangsiz)  sifatida 
qaraladi2.
Distributiv  m etodi  (inglizcha  distributsiya  —  taqsimot) 
yordamida tildagi biriik va elem entlam ing qo'llanish  o'rinlari va 
holati  tushuniladi.  Tildagi  biror  unli  tovushning  distributsiyasi 
uning  so'zning  boshi,  o'rtasi  va  oxirida,  uig'uli  yoki  urg'usiz 
holatda,  ochiq  yoki  yopiq  bo'g'inda  bo'lishini  ko'rsatadi.  Biror 
elem entning  um um iy  distributsiyasi  deganda,  uning  barcha 
qo'llanish  holatlari  va  boshqa  elnm entlar  bilan  birikib  kelishi 
tushuniladi.
Odatda  to 'rt  turli  distributsiya  farqlanadi:
1. 
Ikki  elem entdan  biri  uchragan  o 'rin d a   ikkinchisi 
uchram asa,  ular  bir-birlariga  nisbatan