Навоий давлат кончилик институти Олмалиқ кон-металлургия факультети «Кончилик иши» кафедраси

 
 
 
 

---

82 
IV.ИҚТИСОДИЙ ҚИСМ 
Кончилик моддий ишлаб чиқаришни етакчи сохаси бўлиб у миллий 
иқтисодиѐтнинг 
бош 
таркибий 
қисмидир.
Ўзбекистон респупликаси ялпи ижтимоий махсулотининг 51% дан кўпроқ 
қисми ва миллий даромаднинг 28% га яқини саноат ишлаб чиқаришга тўғри 
келади. Халқ хўжалигида ишловчи ходимларнинг 19.53% ва асосий ишлаб 
чиқариш фондларининг 23.7% саноатда жамланган. Саноат мехнат 
воситаларининг мехнат буюмларига таъсир этиш хусусиятига кўра икки 
гурухга бўдинади –қазиб чиқарувчи ва ишлов берувчи. Кончилик саноати 
биринчи гурухга кириб у табиат яратган мехнат буюмлари-ер қобиғидаги 
фойдали қазилмаларни қазиб чиқариш билан шуғилланади.Иккинчи гурухга 
ишлов бериш саноати киради. Бунда саноат ва қишлоқ хўжалигидан олинган 
хом ашѐ тайѐр махсулотга-ишлаб чиқариш воситаларива истеъмол 
буюмларига айлантирилади.Хозирги саноат кўп сонли ихтисослаштирилган 
мустақил тармоқлар мажмуйи шундан иборатдир. Кончилик саноати анашу 
мухим тармоқлардан бири бўлиб турли фойдали қазилма бойликларини 
қазиб 
олиш 
ва 
қайта 
ишловчи 
тармоқларга 
етказиб 
беради.
Асосий 
фондлардан 
фойдаланиш 
кўрсаткичлари:
Ишлаб чиқаришда ижтимоий мехнат унумдорлигининг ўсиб бориши 
махсулот миқдорининг ортиши моддийлаштирилган мехнат сарфининг 
қисқариши янги асосий фондлар учун капитал маблағларни иқтисод қилиб 
қолиш булар натижаси сифатида ишлаб чиқараѐтган махсулот таннархининг 
пасайиши ва ишлаб чиқариш рентабиллигинингортиши асосий фондлар 
самарадорлигини ифодалайди. Махсулот ишлаб чиқаришнинг моддий 
асосини ташкил қиладиган айланма фондлар корхоналарда хом ашѐ ѐрдамчи 
матеряллар жамғармалари шаклида ташкил топадилар.кейинчалик улар 
ишлаб чиқариш жараѐнларига жалб эттирилиб тайѐр махсулотга айланадилар 
ѐки махсулот ишлаб чиқаришга ѐрдам берадилар. Шу муносабат билан 
айланма фондлар дойим харакатда бўладилар яъни ишлаб чиқариш 

---

83 
жараѐнидан муомила жараѐнига ва аксинча муомила жараѐнидан ишлаб 
чиқариш жараѐнига ўтиб турадилар. Шунинг учун айланма фондлар ишлаб 
чиқариш ва муомила жараѐнида турувчи икки қисимга бўлинадилар.
Ишлаб чиқариш жараѐнидаги айланма фондлар ишлаб чиқариш учун зарур 
матереаллар жамғармалари ва тугалланмаган ишлаб кўринишида бўлади. 
Улар ишлаб чиқаришнинг узликсизлигини таъминлаш учун мўлжалланган. 

---

84 

---

85