O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi toshkent moliya instituti

 

 BNs =  SB x O’Us / ASs,  

 

bunda:  XBNs  -  rejalashtirilayotgan  yilga  bir  kishi  hisobiga  xarajatlarning 

bazaviy normativi; 

VSB  -  sanitariya-epidemiologiya  nazorati  xizmati,  kapital  qo’yilmalar  va 

markazlashtirilgan  tadbirlar  xarajatlaridan  tashqari  rejalashtirilayotgan  yilga 

Qoraqalpog’iston  Respublikasi  yoki  viloyatlar  sog’liqni  saqlashining  umumiy 

budjeti; 

---

 

 

65 

      

 

O’Us  -  rejalashtirilayotgan  yilning  1  yanvariga  BTSYo  qishloq 

muassasalariga biriktirilgan viloyat aholisi soni; 

ASs  -  hisobot  davrida  viloyat  sog’liqni  saqlash  budjetida  viloyat  qishloq 

BTSYo budjetining o’rtacha ulushi (koeffitsientlarda).  

BTSYo  qishloq  muassasalari  budjetini  hisobot  davridagi  sanitariya-

epidemiologiya  nazorati  xizmati  xarajatlari,  kapital  qo’yilmalar  va 

markazlashtirilgan  tadbirlar  xarajatlarini  istisno  etgan  holda  viloyat  sog’liqni 

saqlash umumiy budjetiga bo’lish yo’li bilan aniqlanadi.  

Bunda  qishloq  BTSYo  budjetining  o’rtacha  ulushi  Qoraqalpog’iston 

Respublikasi  va  viloyatlar  sog’liqni  saqlash  muassasalarini  qayta  tashkil  etish 

hisobiga ko’paytiriladi. 

Alohida  olingan  BTSYo  muassasasini  moliyalashtirishning  yillik  hajmi 

tuzatish  koeffitsientlaridan  (jins-yosh  tarkibi  va  aholi  zichligi)  foydalanilgan 

holda  bir  kishi  hisobiga  xarjatlarning  bazaviy  normativi  va  BTSYo 

muassasasiga biriktirilgan aholi soni hisobidan kelib chiqib belgilanadi. 

Har  bir  keyingi  rejalashtiriladigan  yilga  bir  kishiga  xarajatlarning  bazaviy 

normativi  belgilangan  tartibda  aniqlanadigan  indeksatsiya  koeffitsientlari 

hisobga olingan holda hisoblab chiqiladi. 

Qoraqalpog’iston  Respublikasi  Moliya  vazirligi  va  Sog’liqni  saqlash 

vazirligi,  viloyat  hokimliklari  moliya  boshqarmalari  va  sog’liqni  saqlash 

boshqarmalari  BTSYo  qishloq  muassasalari  budjetlarini  hisoblab  chiqadi  va 

ularni xarajatlar guruhiga bo’lmasdan bitta summa bilan BTSYo muassasalariga 

etkazadi. 

BTSYo  qishloq  muassasalari  belgilangan  tartibda  moliya  organlarida 

ro’yxatdan  o’tkaziladigan  xarajatlar  smetasi,  shtat  jadvalini  ajratilgan  budjet 

doirasida mustaqil ishlab chiqadi va tasdiqlaydi.  

---

 

 

66 

      

 

BTSYo  muassasalarining  hisoblangan  budjeti  joriy  faoliyat  bo’yicha 

ularning xarajatlarini qoplashi lozim. 

BTSYo qishloq muassasalarining imtiyozli retseptlar bo’yicha beriladigan 

dori-darmonlar uchun xarajatlari tuman markaziy kasalxonasi budjetida nazarda 

tutiladi.  BTSYo  muassasalari  uchun  kapital  qurilish  va  qimmat  turadigan 

uskunalarni  sotib  olish  xarajatlari  bir  kishi  hisobiga  xarajatlar  normativi 

bo’yicha moliyalashtirish tizimi doirasidan tashqarida nazarda tutiladi. 

BTSYo  qishloq  muassasalarini  moliyalashtirish  tartibi.    BTSYo  qishloq 

muassasalarini  moliyalashtirish  tasdiqlangan  xarajatlar  smetasiga  muvofiq  har 

oyda  bitta  summada  (xarajatlar  guruhlariga  ajratmasdan)  Qoraqalpog’iston 

Respublikasi Sog’liqni saqlash vazirligi va viloyat hokimliklari sog’liqni saqlash 

boshqarmalari  tomonidan  amalga  oshiriladi.  Sog’liqni  saqlash  budjetini 

ajratishda  mahalliy  moliya  organlari  birinchi  navbatda  BTSYo  muassasalari 

uchun moliyaviy mablag’lar ajratilishini ta’minlashi kerak. 

Budjet mablag’lari har oyning 15-kunidan kechikmasdan bitta to’lov bilan 

BTSYo  muassasalarining  hisob  raqamiga  to’liq  miqdorda  o’tkaziladi.  Hisobot 

yilining  oxirida  BTSYo  muassasalari  hisob  raqamlarida  qoladigan  mablag’lar 

olib qo’yilmaydi va ularni rivojlantirish uchun foydalaniladi. 

Ijtimoiy  ta’minot  va  ijtimoiy  himoya  xarajatlari.  O’zbekiston  tanlagan 

islohot  yo’li  ijtimoiy  yo’naltirilgan  bozor  iqtisodiyotini  shakllantirishga 

qaratilgan. Bozor iqtisodiyotiga o’tish davrida O’zbekiston modeliga asos bo’lib 

xizmat  qilgan  mashhur  besh  tamoyillardan  biri  -  aholini  ijtimoiy  muhofaza 

qilishga  va  kuchli  ijtimoiy  siyosat  olib  borishga  qaratilgan.    Aholini  ijtimoiy 

muhofaza  qilish  tamoyili  mamlakatimiz  ichki  siyosiy  barqarorligi  uchun  o’ta 

muhim  shartlardan  biri  ekanligi  ta’kidlab  o’tilgan.  Mazkur      tamoyilning 

ahamiyati  ijtimoiy  ziddiyatlarning  oldini  olishga  qaratilgani  va  mamlakat 

mustaqilligini saqlab qolishni  zaruriy sharti ekanligidir.  

---

 

 

67 

      

 

       O’zbekistonda aholini ijtimoiy himoya qilish iqtisodiy islohotlar dasturidagi 

uzluksiz  ustuvor  yo’nalishlardan  biriga  ya’ni  islohotlarning  hamma 

bosqichlarida  ustuvor  hisoblanadigan  vazifalar  qatoriga  kiradi.  Kuchli  ijtimoiy 

siyosat  O’zbekistonning  o’z  istiqlol    va    taraqqiyot  yo’lining  etakchi 

tamoyillaridan biridir. 

 

Zero  fuqarolarning  munosib  hayot  kechirish,  aholini  ayrim  toifalarini 

(qariyalar,  kam  ta’minlangan  oilalar,  yosh  bolali  onalar,  ayollar,  nogironlar  va 

pensionerlar)  moddiy  jihatdan  ta’minlash  davlatning  muhim  ijtimoiy  siyosati 

hisoblanadi. 

Ijtimoiy siyosatda fuqarolar hayotini uch asosiy bosqichga ajratish muhimdir: 



 

mehnat  qilishni  boshlagungacha  (mehnat  faoliyati  boshlangunga  qadar 

bo’lgan inson hayoti, ma’lumot olish va kasb o’rganish davri); 



 

mehnat  qilish  davri  (o’z  farovonligi  va  jamiyat  farovonligi  yo’lida 

qilinadigan faoliyat); 



 

mehnat  qilish  tugagan  davr  (asosan  hayot  faoliyatining  passiv  davri  —  

pensionerlik, nogironlik.). 

       Ijtimoiy  siyosatning  zaruriyati  mamlakatda  amalga  oshirilayotgan  keng 

ko’lamli  islohotlarda  aholi  uchun  qiyinchiliklarni  engillashtirish  bilan  bog’liq. 

Ijtimoiy  jihatdan  nochor  aholi  kategoriyalarini  muhofazalash  shakllari  haqida 

gap borgan hollarda «ijtimoiy muhofaza» atamasi davlatning ijtimoiy siyosatini 

ta’riflash  uchun  keng  ishlatiladi.    Yurtboshimiz  ijtimoiy  muammolarni 

muvaffaqiyatli  hal  etish,  ishonchli  ijtimoiy  kafolatlarni  yaratish,  mehnatning 

manfaatli  bo’li-shini  kuchaytirish  islohotlarni  o’tkazish  uchun  mustahkam 

ijtimoiy ta-yanch bo’ladi, ular muqarrarligining garovi bo’lib xizmat qiladi,- deb 

ijtimoiy siyosatning ijtimoiy va iqtisodiy ahamiyatini tushuntirib byerdilar.  

O’zbekistondainsonnirivojlantirishmilliymaqsadlarigayerishishdadavlatmaqsadli

dasturlariningishlabchiqilishivaizchilamalgaoshirilishialohidaahamiyatgaegabo’l

moqda. 

Ma’lumki, 

respublikadaharbiryilmuayyan, 

---

 

 

68 

      

 

judamuhimvayirikijtimoiymuammonihaletishgabag’ishlanadi. 

Mazkurijtimoiymasalanihaletishuchunkengko’lamlidavlatmaqsadlidasturiishlabc

hiqiladi.  Ushbu  Davlat  dasturi  asosida  mintaqaviy  hamda  har  bir  vazirlik  va 

idoraning  dasturi  ishlab  chiqiladi.  Davlat  dasturida  belgilangan  vazifalarni 

bajarishga  amalda  mamlakatning  barcha  aholisi,  har  bir  korxona,  tashkilot  va 

muassasa safarbar etiladi. 

       Ijtimoiy  dasturlar  –  aholining  bevosita  turmush  sharoiti  va  farovonligini 

ta’minlashga  xizmat  qiluvchi  soha  va  tarmoqlarni  rivojlantirishga  oid  ijtimoiy 

siyosatning chora-tadbirlarini o’z ichiga olgan rejali hujjatlardir.  

Ijtimoiy dasturlarning  asosiy vazifalari quyidagilarda o’z ifodasini topadi: 

–

 

insonlarga bepul ta’lim  va tibbiy xizmat  ko’rsatish; 

–

 

insonlarning moddiy-ma’naviy farovonligiga yerishishni ta’minlash; 

–

 

kishilarning mehnat faoliyati jarayonida kamolotga etishtirish; 

–

 

kishilarning madaniy-maishiy hayot sharoitlarini  yanada yaxshilash. 

    Konstitutsiyamiz negiziga qo’yilgan talab va qoidalarga to’liq mos keladigan, 

dunyo  hamjamiyatida  “O’zbek  modeli”  deb  nom  qozongan,  mamlakatimizni 

isloh  etish  va  modyernizatsiya  qilish  yo’li  naqadar  to’g’ri  ekanini  bugun 

hayotning  o’zi  tasdiqlab  byermoqda.  “O’zbek  modeli”  ning  mazmun-mohiyati 

iqtisodiyotni mafkuradan xoli qilish, qonun ustuvorligini ta’minlash, davlatning 

bosh  islohotchi  sifatidagi  boshqaruvchilik  rolini  tan  olish,  mamlakatimizning 

o’ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda, siyosiy va iqtisodiy islohotlarni 

bosqichma-bosqich  amalga  oshirish,  kuchli  ijtimoiy  siyosat  yuritish    kabi 

mashhur  besh  tamoyilda  mujassam  topgan.      Barcha  islohotlar  jarayonida 

respublikamizda  aholining  ijtimoiy  himoyasini  qo’llab-quvvatlash,  inson 

huquqlari  va  erkinliklarining  qonunchilik  hamda  huquqiy  asoslarini 

shakllantirish  hamda  amalga  oshirish  masalalariga  juda  katta  ahamiyat 

byerilmoqda..  Ijtimoiy  yo’naltirilgan  bozor  iqtisodiyoti,  eng  avvalo,  inson 

manfaatlarini ko’zlaydi.  

---

 

 

69 

      

 

Ijtimoiy ta’minot fuqarolarning qarilik, kasallik holatlari, onalik,  mehnat 

qobiliyatining  to’liq    yoki  qisman  yo’qotishi,  boquvchisini  yo’qotish,  ishsizlik 

kabi      holatlarda    moddiy  ta’minot    olishga  konstitutsion    huquqi  borligini 

ko’rsatadi.    To’lanadigan  mablag’lar  miqdori    mehnat  staji,    oylik  ish  haqi,  

mehnat qobiliyatini yo’qotganlik darajasini hisobga olgan holda  aniqlanadi va  

amaldagi    qonunchilikka    asoslanadi.  Bugun  yurtimizda  har  tomonlama 

mustahkam  huquqiy  asosga  ega  bo’lgan  ishonchli  ijtimoiy  muhofaza  qilish 

tizimi shakllandi va u amalda o’zini oqlamoqda.